Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp dạy tập đọc nhạc cho học sinh dân tộc thiểu số

	- Mặt bằng dân trí thấp, điều kiện kinh tế còn hạn hẹp, người dân sống chủ yếu dựa vào trồng lúa, chăn nuôi và buôn bán nhỏ. Phụ huynh chưa quan tâm sát sao đến việc học tập của con em mình nên công tác xã hội hóa còn gặp nhiều khó khăn.
	- Trang thiết bị phục vụ cho công tác giảng dạy Âm nhạc còn nghèo nàn như: thiếu phòng chức năng, thiếu tranh ảnh minh họa, thiếu các loại nhạc cụ cần thiết...
	* Trước những khó khăn của nhà trường, hiện nay các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương đã thường xuyên quan tâm, giúp đỡ nhà trường vận động nhân dân nên những khó khăn cũng đang dần được khắc phục.
 	2. Thực trạng việc học tập đọc nhạc trong trường.
	Qua thực tế giảng dạy tại các điểm bản tôi nhận thấy rằng: nhìn chung các em rất thích học môn Âm nhạc và nhận thức về âm nhạc khá nhanh, các em học hát rất say sưa và thích thú với môn học này. ở các lớp 1, 2, 3 nội dung chính của môn học là học hát, riêng ở lớp 4, 5 môn Âm nhạc có thêm nội dung “Tập đọc nhạc”, nội dung này đa số các em học còn yếu vì ở các lớp nhỏ các em chỉ được học hát, không được đọc nốt nhạc nên khi tiếp xúc với phân môn này các em cảm thấy rất mới mẻ và lạ lẫm, hơn nữa các em học sinh dân tộc chịu ảnh hưởng của ngôn ngữ địa phương nên ảnh hưởng không nhỏ đến việc đọc nhạc. 	Trang thiết bị phục vụ cho môn Âm nhạc còn nghèo nàn nên hiệu quả của việc đọc nhạc chưa cao. Qua kết quả khảo sát ban đầu tại các điểm trường cho thấy hiệu quả đọc nhạc còn thấp.
Khối
Tổng số học sinh
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
4
57
0/57 = 0%
6/57 = 10,5%
20/57 = 35,1%
31/57 = 54,4%
5
63
2/63 = 3%
10/63 = 15,8%
26/63 = 41,2%
25/63 = 40%

Từ kết quả khảo sát trên cho thấy tỉ lệ học sinh đọc nhạc yếu còn quá cao đặc biệt là học sinh khối lớp 4 do các em năm nay mới bắt đầu được tiếp xúc với tập đọc nhạc. Với kinh nghiệm thực tế và qua tiếp xúc với các em, tôi đã tìm hiểu rõ nguyên nhân từ đó rút ra một số biện pháp khắc phục tình trạng trên.
III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Ngay từ khi tìm ra nguyên nhân của tình trạng trên tôi đã tiến hành tham khảo thông tin từ giáo viên chủ nhiệm từ đó lên kế hoạch để bồi dưỡng cho các em. 
Tiến hành điều tra để rút ra kết luận về khả năng của từng cá nhân cụ thể, từ đó đưa ra kế hoạch giảng dạy cụ thể như sau:
- Trước hết cho các em tìm hiểu lại về khuông nhạc và vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc, tiếp theo sẽ tìm hiểu về nốt và giá trị độ dài của mỗi hình nốt.
	- Cho các em tìm hiểu về một số nhịp đơn giản và số phách mạnh, nhẹ trong mỗi nhịp đó, ví dụ như: Nhịp 2/4, nhịp 3/4, cụ thể trong mỗi bài tập đọc nhạc tôi thực hiện như sau:
	1. Các bước giảng dạy:
	* Tiến hành theo 5 bước cơ bản, mỗi bước tôi chia thành các bước nhỏ như sau:
	- Bước 1: Giới thiệu bài tập đọc nhạc
	+ Bước này giúp học sinh biết được những yếu tố cơ bản của bài tập đọc nhạc chuẩn bị học như: Nhịp, tác giả (hoặc xuất xứ), tính chất, bài có mấy câu nhạc?...
- Bước 2: Luyện đọc cao độ.
Được thực hiện theo các bước như sau:
	+ Cho học sinh nhận biết tên các nốt nhạc trong phần luyện tập cao độ.
	+ Cho học sinh đọc cao độ trên thang âm của bài TĐN theo cao độ của âm sắc nhạc cụ (đàn): Đọc từng nốt, đọc từng cặp âm, đọc xuôi, đọc ngược (Giáo viên đọc mẫu từng nốt nếu học sinh không đọc được).
	Đây là bước quan trọng nhằm giúp học sinh nắm được độ cao của các nốt nhạc có trong bài tập đọc nhạc.
	- Bước 3: Luyện tập tiết tấu
Được thực hiện theo các bước như sau:
	+ Cho học sinh nhận biết hình nốt, phân tích giá trị độ dài của mỗi hình nốt.
	+ Giáo viên đọc, gõ mẫu tiết tấu.
	+ Học sinh đọc hình nốt theo thứ tự trong tiết tấu.
	+ Học sinh đọc kết hợp dùng phách gõ tiết tấu theo hướng dẫn của giáo viên.
	+ Cho học sinh chỉ gõ tiết tấu, không đọc.
	Đay cũng là bước quan trọng giúp học sinh định hình được độ dài các hình nốt trong bài, từ đó định hình sơ bộ về giai điệu của các câu nhạc trong bài tập đọc nhạc.
	- Bước 4: Tập đọc nhạc từng câu.
Được thực hiện theo các bước như sau:
	+ Giáo viên đọc mẫu toàn bộ phần nhạc của bài tập đọc nhạc.
	+ Cho học sinh đọc cao độ lần lượt các nốt nhạc trong bài theo hiệu lệnh (dùng đàn, dùng thước, vỗ tay) không theo tiết tấu.
	+ Giáo viên cho học sinh nghe đàn mẫu giai điệu và bắt nhịp, học sinh tập đọc từng câu ngắn kết hợp gõ đệm theo tiết tấu (giáo viên chỉ đọc mẫu từng nốt trong trường hợp câu nhạc khó, học sinh không đọc được).
	+ Ghép các câu ngắn và đọc hoàn chỉnh phần nhạc của bài kết hợp gõ tiết tấu. Cho học sinh thực hiện nhiều lần theo nhiều hình thức.
	Bước này học sinh sẽ được kết hợp giữa cao độ và tiết tấu vừa luyện trong bước 2 và bước 3 để đọc bài tập đọc nhạc đúng cao độ, trường độ. Đây là bước trọng tâm, quyết định chất lượng của bài tập đọc nhạc, giáo viên cần vận dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy để giúp học sinh đọc nhạc chính xác nhất.
	Bước 5: Ghép lời, đọc bài hoàn chỉnh.
	Thực hiện theo các bước sau:
	+ Giáo viên hát mẫu toàn bộ phần lời của bài tập đọc nhạc
	+ Cho học sinh đọc lời ca theo tiết tấu (như học hát).
	+ Tiến hành ghép lời từng câu.
	+ Ghép lời cả bài.
	+ Củng cố, kiểm tra: Đọc lại toàn bài (cả nhạc và lời) theo nhiều hình thức.
	Bước này học sinh kết hợp hài hòa giữa trường độ và cao độ để tạo nên giai điệu, hoàn thiện bài tập đọc nhạc.
	2. Áp dụng trong thực tiễn giảng dạy
	* Sau đây xin giới thiệu trình tự một bài tập đọc nhạc cụ thể tôi đã áp dụng trong giảng dạy tại điểm trường Bút Dưới.
Bài tập đọc nhạc số 3 : “Cùng bước đều” (Âm nhạc lớp 4)
	Bước 1: Giới thiệu về bài tập đọc nhạc.
- Giáo viên treo bài TĐN phóng to và giới thiệu: Bài TĐN số 3 có tên “Cùng bước đều”, tác giả Phạm Kim, được viết ở nhịp 2/4, gồm 2 câu nhạc. , mỗi câu có 2 chuỗi âm ngắn (5 âm).
	Bước 2: Luyện đọc cao độ:
- Giáo viên đặt câu hỏi để HS nhận biết các nốt nhạc trong phần luyện tập cao độ (ghi trong bảng phụ) của bài từ thấp đến cao.
	&==r====s====t====u===v.
	- Giáo viên đàn cho HS đọc cao độ 5 nốt nhạc trong phần luyện cao độ, (Đô, Rê, Mi, Pha, Son ) theo thứ tự từ thấp đến cao và ngược lại, luyện từng âm trước sau đó luyện theo cặp âm. 
- Gọi 1-2 HS đọc lại – Giáo viên nhận xét.
	Bước 3: Luyện tập tiết tấu:
- Cho học sinh nhận biết hình nốt trong phần luyện tập tiết tấu (bảng phụ).
	@ q q'q q' h 'q q'q q'h]
	+ Phân tích: Nốt Trắng có giá trị độ dài gấp đôi nốt Đen.
- Giáo viên gõ mẫu tiết tấu – yêu cầu học sinh lắng nghe.
- Giáo viên chỉ định 1 em gõ lại.
- Giáo viên nhận xét và hướng dẫn học sinh cả lớp thực hiên
+ Đọc tiết tấu theo hình nốt: Đen, Đen, Đen, Đen, Trắng, Đen, Đen, Đen, Đen, Trắng.
+ Đọc kết hợp dùng phách gõ tiết tấu.
+ Dùng phách gõ tiết tấu, không đọc.
	Bước 4: Tập đọc nhạc từng câu (chuỗi âm thanh) ngắn.
	- Giáo viên đàn mẫu toàn bộ phần nốt nhạc của bài tập đọc nhạc.
- Giáo viên đàn từng nốt nhạc trong bài (không theo tiết tấu) cho HS đọc theo để các em định hình được cao độ của các nốt nhạc trong bài.
- Giáo viên đàn chuỗi âm thanh 5 âm rồi bắt nhịp 1-2, học sinh đọc nhạc kết hợp gõ tiết tấu 2-3 lần hoà với tiếng đàn, chuỗi 5 âm tiếp theo thực hiện tương tự sau đó ghép 2 chuỗi âm với nhau để hoàn thành câu nhạc thứ nhất. Câu nhạc thứ 2 thực hiện tương tự câu nhạc thứ nhất (trong trường hợp học sinh không đọc được thì giáo viên đọc mẫu chỗ khó và cho học sinh đọc theo).
- Giáo viên chỉ định 2-4 học sinh đọc lại từng câu đồng thời hướng dẫn các em sửa những chỗ chưa đạt. 
- Giáo viên đàn giai điệu cả bài cho các em đọc nhạc kết hợp gõ tiết tấu.
	+ Tập thể, dãy (nhóm), cá nhân.
	- Sửa sai, hoàn thiện phần đọc nhạc.
	Bước 5: Ghép lời đọc hoàn chỉnh bài tập đọc nhạc:
	+ Giáo viên hát mẫu phần lời của bài tập đọc nhạc
	+ Đọc lời ca từng câu
	+ Học từng câu như học hát
	+ Hát lời toàn bài
	+ Lần 1 đọc nhạc, lần 2 ghép lời toàn bài kết hợp gõ tiết tấu (giáo viên đàn giai điệu cho học sinh thực hiện theo nhiều hình thức. Chú ý nhắc học sinh đọc diễn cảm, đúng tính chất mềm mại của giai điệu).
	- Giáo viên nhận xét, sửa sai.
	* Ngoài việc đầu tư, chuẩn bị cho việc học tập đọc nhạc, tôi áp dụng thêm một số biện pháp khác kết hợp sử dụng trong tiết dạy để đạt hiệu quả cao hơn, ví dụ như: 
	+ Thường xuyên kiểm tra vào các tiết học Âm nhạc.
	+ Giao bài tập về nhà cho các em đọc.
	+ Phối hợp với giáo viên chủ nhiệm lớp cho các em ôn luyện thường xuyên bằng cách thay hát đầu giờ, giữa giờ, chuyển tiết bằng hình thức đọc lại các bài tập đọc nhạc đã học, tuy nhiên chỉ thực hiện một lần trong một buổi học, còn lại vẫn thực hiện hát các bài hát như bình thường.
	+ Phát động thi đua trong mỗi tiết học âm nhạc đó là một trong những động lực thúc đẩy các em say mê học tập hơn, tập trung vào bài học để đọc nhạc có hiệu quả hơn. 
	Tuy nhiên trong quá trình giảng dạy có rất nhiều yếu tố tác động đến chất lượng bài dạy, ví dụ như: thời gian, đối tượng học sinh, trang thiết bị dạy học... những yếu tố trên tác động làm tiến trình bài dạy không theo sự sắp đặt trước. 
	- Để khắc phục được những tồn tại trên đòi hỏi người giáo viên phải tìm hiểu kĩ từng đối tượng học sinh, phân loại cụ thể từ đó đưa ra yêu cầu phù hợp với từng đối tượng. Phân phối thời gian một cách khoa học giữa các hoạt động trong bài đồng thời phải biết sử dụng các nhạc cụ, dụng cụ hỗ trợ trong quá trình giảng dạy đặc biệt là dạy học bằng trình chiếu (Powerpoint), biện pháp này hỗ trợ rất hiệu quả cho việc giảng dạy Âm nhạc. Trường hợp nhà trường không có nhạc cụ hỗ trợ hoặc không có đủ điều kiện sử dụng nhạc cụ thì giáo viên cần thường xuyên luyện tập xướng âm, luyện thanh, tiết tấu để khi dạy các em đọc nhạc giáo viên phát âm được cao độ một cách chính xác nhất.
	Thường xuyên học hỏi, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ sư phạm, nghiên cứu tài liệu, học hỏi đồng nghiệp. Đó là những kinh nghiệm tôi đã đúc kết được trong thời gian qua để nâng cao hiệu quả giảng dạy.
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
	Sau một thời gian thử nghiệm, kết quả khảo sát tính đến giữa học kì II cho thấy tỉ lệ học sinh đọc nhạc yếu đã được cải thiện rõ rệt:
Khối
Tổng số học sinh
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
4
57
11/57 = 19,3%
18/57 = 31,6%
22/57 = 38,6%
6/57 = 10,5%
5
63
13/63 = 20,6%
24/63 = 38,1%
20/63 = 31,7%
6/63 = 9,5%
	
	Con số thống kê trên cho thấy, tỉ lệ học sinh yếu tuy chưa được xoá bỏ nhưng cũng đã giảm đi rất nhiều so với đầu năm, tôi tin rằng nếu kiên trì áp dụng các biện pháp dạy đọc nhạc như đã nêu trên thì lần khảo sát tiếp theo sẽ khả quan hơn và sẽ khắc phục được tình trạng học sinh đọc nhạc yếu như hiện nay.
C. PHẦN KẾT LUẬN
I. Những bài học kinh nghiệm
	Trong thực tế giảng dạy một tiết học âm nhạc nói chung và nội dung học "Tập đọc nhạc" nói riêng, để bài học đạt chất lượng cao không chỉ áp dụng giảng dạy đúng theo lí thuyết mà đạt được mà điều đó đòi hỏi sự linh hoạt của người giáo viên giảng dạy, tôi xin đưa ra một số vấn đề cơ bản cần lưu ý khi giảng dạy âm nhạc như sau:
	Thứ nhất: Cần linh hoạt trong cách vận dụng phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với nội dung bài dạy và đối tượng học sinh.
	Thứ hai: Cần linh hoạt trong cách tổ chức các hình thức học tập để tạo sự mới mẻ, hấp dẫn, cuốn hút học sinh tập trung vào nội dung học tập.
	Thứ ba: Sử dụng tốt các loại nhạc cụ đệm, gõ (đàn, kèn thổi, thanh phách, song loan...) và thường xuyên trong mọi hoạt động của tiết dạy.
	Thứ tư: Giáo viên phải hòa đồng và giúp đỡ học sinh trong mọi hoạt động của tiết học Âm nhạc.
	Thứ năm: Tạo cơ hội để những học sinh khá, giỏi giúp đỡ những học sinh yếu. Động viên, khích lệ kịp thời. 
II. Ý nghĩa của sáng kiến
	Khi đã chon nghề giáo viên, mỗi chúng ta cần xác định cho mình một mục đích, lí tưởng đúng đắn. Chúng ta được hưởng chế độ đãi ngộ của nhà nước thì mỗi chúng ta hãy đem hết những gì mình học hỏi được góp phần xây dựng đất nước ngày một giàu đẹp hơn. 
	Các em học sinh là những chủ nhân tương lai của đất nước, nắm trong tay vận mệnh của đất nước, vì vậy nhiệm vụ của người làm thầy là phải cống hiến hết sức mình để trang bị đầy đủ nhất hành trang cho các em bước vào tương lai. 
	Mỗi chúng ta là những người giáo viên đứng trên bục giảng không phải chỉ để hoàn thành nhiệm vụ cấp trên giao phó mà còn phải hoàn thành một nhiệm vụ cao cả hơn đó là hoàn thành sự nghiệp mà chúng ta đã chọn; "sự nghiệp trồng người".
	Âm nhạc là môn học được đa số các em học sinh Tiểu học yêu thích, đó là điều tôi nhận thấy trong suốt thời gian công tác vừa qua, vì môn học này giúp các em có những giờ phút thư giãn thoải mái đồng thời bổ trợ cho các em tiếp thu các môn học khác tốt hơn. Tuy ở nội dung tập đọc nhạc các em học còn yếu nhưng điều đó không làm cho các em chán ghét môn Âm nhạc mà ngược lại "tập đọc nhạc" là sự mới mẻ thú vị đối với các em. Từ những thực tế đó, tôi tin rằng với sáng kiến kinh nghiệm "Biện pháp dạy tập đọc nhạc cho học sinh dân tộc thiểu số" sẽ giúp các thầy cô giáo dạy tốt hơn bộ môn Âm nhạc, từ đó các em học âm nhạc ngày một tốt hơn đồng thời tác động tích cực toàn diện đến việc học tập của các em.
III. Khả năng ứng dụng triển khai
	Sáng kiến đã được áp dụng trong thời gian gần hai năm học và cho kết quả khả quan. Tôi tin rằng sáng kiến có thể áp dụng thực hiện lâu dài và với quy mô rộng lớn hơn.
IV. Những kiến nghị, đề xuất
	Để những tiết học Âm nhạc đạt hiệu quả cao không chỉ cần người giáo viên có chuyên môn vững, có phương pháp dạy học hay mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, trong đó trang thiết bị dạy học có vai trò quan trọng góp phần lớn vào hiệu quả của tiết dạy. Hiện nay nhà trường còn thiếu rất nhiều trang thiết bị giảng dạy nói chung và trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy môn Âm nhạc nói riêng, cụ thể là: Phòng chức năng chuyên dụng, Loa, đài, đàn điện tử, các nhạc cụ gõ đệm, tranh ảnh.....mong rằng sắp tới các cấp lãnh đạo quan tâm nhiều hơn tới nhà trường, trang bị đầy đủ hơn các thiết bị giảng dạy để chúng tôi giảng dạy đạt hiệu quả cao hơn.
	*Vì thời gian có hạn, tài liệu nghiên cứu chưa đa dạng, kinh nghiệm bản thân còn hạn chế nên trong quá trình nghiên cứu sáng kiến không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến quý báu của các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm được hoàn thiện hơn.
	Trân trọng cảm ơn!	
	Người viết sáng kiến
	 Ma Thanh Tuấn
*****&*****
TÀI LIỆU THAM KHẢO
	1. Sách "Phương pháp giảng dạy Âm nhạc Tiểu học"
	2. Sách "Thiết kế bài giảng Âm nhạc lớp 4"
	3. Sách "Thiết kế bài giảng Âm nhạc lớp 5"
	4. Sách giáo viên Âm nhạc lớp 4
	5. Sách giáo viên Âm nhạc lớp 5
	6. Sách giáo khoa Âm nhạc lớp 4
	7. Sách giáo khoa Âm nhạc lớp 5
	8. Sách "Nhạc lý cơ bản"
*****&*****
MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chon đề tài	Trang 1
II. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu 	Trang 2
III. Mục đích nghiên cứu	Trang 2
IV. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu	Trang 2
B. PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận của vấn đề 	Trang 3
II. Thực trạng của vấn đề 	Trang 4
III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 	Trang 5
IV. Hiệu quả của sáng kiến	Trang 10
C. PHẦN KẾT LUẬN
I. Những bài học kinh nghiệm	Trang 10
II. Ý nghĩa của sáng kiến	Trang 11
III. Khả năng ứng dụng, triển khai	Trang 11
IV. Những kiến nghị, đề xuất 	Trang 11
* Tài liệu tham khảo	Trang 13