Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp gây hứng thú trong tiết học Âm nhạc ở trường trung học cơ sở

 mất khá nhiều thời gian nghiên cứu sách mới, phải tìm hiểu, khai thác học liệu, vừa học, vừa soạn bài và nghiên cứu bài học theo từng tiết từng chủ đề để tìm ra phương pháp hữu ích giúp các em dễ thực hiện nhất đảm bảo được yêu cầu cần đạt của bài.
2.2. Học sinh:
- Đối với các em khối 6, 7 học sách mới có nhiều điểm mới và một số khái niệm các em chưa được làm quen.
- Học sinh lớp 8, 9 đang tuổi dậy thì do vậy tầm cữ giọng chưa ổn định, còn rụt rè, thiếu mạnh dạn trong các hoạt động phong trào.
- Phụ huynh và học sinh ở vùng nông thôn chưa thực sự quan tâm tới môn học. Đa số các em thường dành phần lớn thời gian tập trung cho các môn học: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ (Tiếng anh). Môn âm nhạc ít được quan tâm, vì thế hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, đặc biệt là nhận biết nốt nhạc trên khuông. 
- Các em thường uể oải đối với tiết học đặc biệt là phân môn Nhạc lí (Lí thuyết âm nhạc); Đọc nhạc, một số em tỏ ra không thích học và khó hiểu. Vì vậy, cần tìm ra các biện pháp tạo hứng thú và để đáp ứng với yêu cầu cần đạt của chương trình sách giáo khoa mới cho các em khi học âm nhạc, để dạy môn âm nhạc đạt hiệu quả, phát triển năng lực phẩm chất của học sinh. 
II. Biện pháp:
1. Biện pháp 1: Tạo không khí học tập ngay từ phần mở đầu bài học, phần giới thiệu đề mục mới.
Ví dụ 2:
Trò chơi giúp học sinh ghi nhớ giai điệu và lời ca: Giáo viên đàn giai điệu, học sinh nghe đoán câu hát và hát câu hát đó.
2. Biện pháp 2: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh.
* Khuyến khích kỹ năng nghe.
Để học sinh chủ động chiếm lĩnh tri thức, giáo viên có thể lựa chọn nhiều cách để khuyến khích kỹ năng nghe như: 
Ví dụ 1: Lớp 6 sách Cánh diều, chủ đề 1 tiết 3 và lớp 8 chủ đề 6 phần Thường thức âm nhạc: Hát bè. Cho học sinh xem video sau đó học sinh trả lời một số câu hỏi gợi ý, học sinh phát hiện có thể rút ra kiến thức bài học mới.
Ví dụ 2: Lớp 6 sách Cánh diều chủ đề 4-Tình bạn bốn phương- tiết 14 Phần nghe nhạc- Turkish March, hướng dẫn học sinh vừa quan sát vừa nghe nhạc kết hợp gõ đệm (học sinh nghe tác phẩm, xem video tư liệu học liệu điện tử và cùng thực hiện gõ đệm).
Ví dụ 3: Lớp 9 tiết học giới thiệu về dịch giọng: Phát huy tính tích cực của học sinh, giáo viên đàn giai điệu học sinh nghe và cảm nhận từng giai điệu nói lên được sự khác nhau mỗi lần dịch giọng, sau đó học sinh có thể tự rút ra được khái niệm.
	Như vậy, từ việc làm trên tôi thấy học sinh học rất chăm chú, say mê và tích cực học tập. Bởi vì các em phải thực sự chú ý lắng nghe mới cảm nhận được nhịp điệu và phát hiện được sự thay đổi của lời ca, tiết tấu. Đặc biệt đối với những em có khả năng cảm nhạc tốt thì giờ học trở nên hào hứng và thích thú, còn đối với những em kém hơn sẽ ghi nhớ được nội dung bài học.
* Phát biểu cảm nhận.
Khuyến khích các em mạnh dạn nói lên những cảm nhận của mình về bài hát, bản nhạc được nghe. Học sinh có thể không ủng hộ ý kiến của giáo viên, của bạn bè, có thể trình bày những ý kiến, tư tưởng riêng của mình. Đó là cơ sở để có kĩ năng sáng tạo lớn hơn. Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tự nhận xét, tự đánh giá, tự cảm nhận để có thể điều chỉnh cách học theo hướng tích cực.
Ví dụ:
Sau khi cho học sinh nghe hát mẫu, giáo viên đặt câu hỏi:
Em hãy nêu cảm nhận của mình về bài hát, tác phẩm âm nhạc được nghe.
Học sinh sẽ trả lời qua phần gợi mở của giáo viên như: Nội dung bài hát nói lên điều gì? Giai điệu bài hát như thế nào? Qua bài hát này bản thân em học tập được gì? 
Có thể học sinh trả lời chưa được trôi chảy hoặc ý tứ chưa được sâu sắc, song qua nhận xét và khắc hoạ của giáo viên thì học sinh từ chỗ hiểu nội dung bài hát còn mơ hồ sẽ hiểu sâu sắc hơn và đặc biệt là sẽ có trách nhiệm hơn trong việc học tập cũng như rèn luyện.
*/ Dàn dựng và biểu diễn bài hát:
Giáo viên dành cho các em nhiều sự lựa chọn khi lựa chọn các hình thức trình bày (đơn ca, tốp ca...), lựa chọn các cách hát (nối tiếp, hát đuổi), lựa chọn cách gõ đệm và sáng tạo động tác minh họa cho bài hát.
Sau tiết dạy bài hát tôi dành ít thời gian hướng dẫn các em hát kết hợp với một số động tác vận động giúp các em tự nhiên hơn khi trình diễn, đồng thời cũng khuyến khích các em sáng tạo một số động tác đơn giản phù hợp với câu hát. Học sinh có thể trình bày bài ngay trong tiết học hát, hoặc giáo viên giao bài cho học sinh trong giờ ôn tập bài hát dành thời gian cho học sinh trình bày sản phẩm của mình.
- Ví dụ : Với bài hát “Đi cắt lúa” Lớp 6 chủ đề 8- Âm vang núi rừng- giáo viên hướng dẫn một số động tác múa Tây nguyên và tiết ôn tập chủ đề dành thời gian học sinh thể hiện.
+ Với bài hát “ Đi cấy” Lớp 7 sách Cánh diều Chủ đề 2- Em yêu làn điệu dân ca- giáo viên có thể cho học sinh xem video và hướng dẫn một số động tác múa đèn của Thanh Hóa.
Điều đó vừa giúp cách trình bày bài hát thêm sinh động, các em vừa được tìm hiểu về những điệu múa mang tính chất đặc trưng vùng miền, các động tác vui nhộn của tân nhạc rất cuốn hút và đặc sắc.
Thông qua những tiết học như vậy học sinh sẽ có những áp dụng sáng tạo trong những lần hội diễn văn nghệ trong nhà trường, các hoạt động ngoại khoá, biết cách dàn dựng và sử dụng những động tác múa phù hợp với bài hát.
Trong tiết học giáo viên đưa ra yêu cầu học sinh tự chọn nhóm 3 hoặc 4 học sinh và biểu diễn bài hát có động tác phụ họa, học sinh được tự chọn sẽ làm học sinh phấn khởi, vui thích khi được làm việc trong nhóm phù hợp về sở thích, về âm vực, chất giọng.
- Học sinh sẽ tự chọn nhóm có giọng hát thích hợp về âm vực để trình bày bài hát.
- Học sinh tự chọn cách trình bày bài: Các em có thể trình bày bài một hoặc hai lần, có mở đầu có kết thúc, mỗi câu hát sẽ do em nào đảm nhiệm hay cả nhóm cùng hát. Bài hát gồm mấy đoạn, tính chất như thế nào? (giáo viên có thể gợi ý trước). Ngoài ra, học sinh có thể chọn để sử dụng các cách hát như lĩnh xướng, hoà giọng, đối đáplàm thế nào để phù hợp với nội dung cũng như cấu trúc bài hát. Như vậy hình thức trình bày bài hát của mỗi nhóm sẽ rất đa dạng, phong phú, giàu tính sáng tạo.
- Học sinh tự chọn động tác phụ hoạ cho bài hát: Học sinh có thể nghĩ ra động tác phù hợp với nội dung bài hát và tập trình bày cho đều, đẹp (hát kết hợp vận động hoặc múa, hát kết hợp một vài động tác diễn xuất).
- Tuy nhiên để sự sáng tạo đạt hiệu quả cao, giáo viên cần tạo điều kiện về thời gian cho học sinh chuẩn bị. Thông thường giáo viên cho học sinh chuẩn bị trước một tuần để học sinh chọn nhóm và tập cách trình bày, biểu diễn bài hát. (Không thể vừa luyện tập vừa thể hiện trong 1 tiết học)
3. Biện pháp 3: Khai thác học liệu điện tử - ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Quá trình thu nhận thông tin, phát thông tin muốn đạt hiệu quả, nếu chỉ truyền tải bằng văn bản người học sẽ kém hứng thú. Nhờ phát triển của khoa học kĩ thuật, đồng thời cũng là sự nỗ lực học tập không ngừng của giáo viên. Việc khai thác học liệu - ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học được khai thác triệt để.
Qua trang mạng internet khai thác học liệu, soạn Power Point tôi thấy có nhiều lợi ích:
+ Giáo viên chuẩn bị một lần có thể dạy nhiều lần.
+ Giáo viên trình bày bài sinh động, cập nhật với chương trình giáo dục phổ thông mới, sách giáo khoa mới.
+ Qua khai thác học liệu, sử dụng phương tiện dạy học giúp bài dạy tăng hiệu quả cao đối với những bài khó, đặc biệt học liệu hỗ trợ rất nhiều cho việc dạy và học của cả giáo viên học sinh trong chương trình phổ thông mới sách mới.
+ Học sinh không bị thụ động trước bài dạy của giáo viên.
Trong những năm qua việc ứng dụng công nghệ thông tin đã được chú trọng không chỉ với môn âm nhạc mà ở tất cả các bộ môn học khác. Trong giờ học có ứng dụng công nghệ thông tin việc truyền đạt kiến thức - kĩ năng của giáo viên được cải thiện, học sinh dễ tiếp thu bài, giờ học sinh động, tạo hứng thú lôi cuốn các em học tập.
Đối với môn âm nhạc thì một giờ học ngoài sách giáo khoa, tranh ảnh giáo viên luôn phải nghiên cứu từng tiết, từng bài để tìm ra phương pháp giúp học sinh dễ hiểu, dễ nắm bắt kiến thức sẽ tạo được sự hứng thú trong học tập. Do vậy, giáo viên đầu tư nghiên cứu soạn PowerPoint với màu sắc, hình ảnh sinh động, các video hấp dẫn sẽ thu hút học sinh chú ý vào bài giảng đem lại hiệu quả cao trong mỗi bài dạy, ngoài ra học sinh cũng phải có đầy đủ các phương tiện học tập như: sách, vở, bút, thanh phách, 




Đối với sách giáo khoa mới, có nhiều điểm mới, giáo viên có thể giao bài qua nhóm lớp bằng các đường link.
Đối với tiết học chơi nhạc cụ giai điệu đang gặp nhiều khó khăn đó là: học sinh chưa được tiếp xúc với nhạc cụ giai điệu, nhà trường chưa có nhạc cụ giai điệu. Giáo viên khắc phục bằng cách khuyến khích học sinh về nhà làm quen với phím đàn ảo qua trang mạng: 
Hoặc 
Trong các tiết học âm nhạc ứng dụng công nghệ thông tin hoặc khai thác trực tiếp trên trang mạng tôi nhận thấy các em rất thích thú với tiết học âm nhạc, đặc biệt với các em lớp 6, 7 đang học sách mới hiện nay, đặc biệt một số em đọc nhạc khá tốt:
4. Biện pháp 4: Dạy vận dụng liên môn của từng tiết học
Liên môn Ngữ văn
Khi dạy hát, dạy tập đọc nhạc giáo viên đã liên môn với ngữ văn để giáo dục thẩm mĩ thông qua nội dung bài hát. Liên môn ngữ văn trong giảng dạy âm nhạc là điều tất yếu vì trong âm nhạc có văn và trong văn có âm nhạc, âm nhạc thiếu nhi có hai yếu tố là giai điệu và lời ca. Nhưng giải thích ca từ khó trong bài hát ở nội dung âm nhạc thường thức, ít được quan tâm dẫn đến các em cảm nhận chưa trọn vẹn, cho nên giáo viên cần tìm hiểu thêm về văn học để giải thích ca từ khó trong bài hát.
Ví dụ: Trong âm nhạc lớp 8 (chủ đề 1) phần âm nhạc thường thức giới thiệu về bài hát “Một mùa xuân nho nhỏ” và nghệ thuật 7 sách Cánh diều- chủ đề 5 Mùa xuân, phần nghe nhạc “Một mùa xuân nho nhỏ”.
Sau khi học sinh nghe bài hát, cho học sinh tìm hiểu ca từ “nhịp phách tiền”, giao nhiệm vụ cho học sinh có thể tìm hiểu hoặc tìm trợ giúp từ giáo viên dạy văn. Cho học sinh xem một số video, hoặc hình ảnh nhã nhạc cung đình Huế, xem hình ảnh nhạc cụ gõ “Sanh tiền” để học sinh biết “ nhịp phách tiền” chính là nhịp của nhạc cụ gõ dân tộc thường được sử dụng trong dàn nhã nhạc. Phách tiền còn gọi là sênh tiền, là nhạc cụ dân gian được chế tác đơn giản bằng những thanh gỗ gắn những đồng tiền, thường tấu lên nhạc điệu nhịp nhàng, rộn rã cho những bài ca Huế tươi vui.
Hình ảnh biểu diễn nhã nhạc cung đình Huế

Nhạc cụ sênh tiền
Liên môn Mĩ thuật
 Sau khi học xong các chủ đề, thời gian ôn tập giáo viên giao nhiệm vụ cho nhóm học sinh liệt kê các bài hát - nội dung bài hát đã học bằng cách trang trí trên khổ giấy đã được chuẩn bị, giúp học sinh vừa ghi nhớ bài học, vừa thể hiện được cái nhìn thẩm mĩ của bản thân qua cách trang trí bài.
PHẦN C: MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
 Từ năm học 2020-2021 đối với sách giáo khoa hiện hành; năm 2021-2022; 2022-2023 đối với sách giáo khoa mới tôi không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, nghiên cứu vận dụng “Biện pháp gây hứng thú trong tiết học Âm nhạc ở trường trung học cơ sở” tôi thấy chất lượng học tập hiện nay có những tiến bộ rất nhiều, các em thể hiện rõ rệt tình yêu đối với âm nhạc như: Biết trình bày hoàn chỉnh một bài hát, biết nghe cảm nhận về nội dung bài hát, trong giờ học rất sôi nổi và thoải mái, các em tự tin phát biểu ý kiến, trả lời câu hỏi, tự chọn cho bản thân, cho nhóm các cách biểu diễn, cách giới thiệu, cách trình bày bài hát, nhờ áp dụng các giải pháp đã đem lại cho các em lòng tự tin, sự hứng thú say mê trong học tập, tình cảm Thầy - Trò luôn gần gũi, gắn bó. Giải pháp giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, tính thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Biện pháp được thực hiện giúp cho các em không còn sợ học âm nhạc, tự tin hơn khi trình diễn một tác phẩm âm nhạc trước các bạn trong lớp, trong trường hoặc trước đông người. Qua tiết học hình thành cho học sinh một tâm hồn trong sáng, thị hiếu âm nhạc lành mạnh, tư duy sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm luôn tự tin và có cái nhìn đẹp hơn, hoàn thiện hơn, nhằm giúp các em giảm bớt căng thẳng góp phần quan trọng vào việc hình thành nhân cách toàn diện của con người mới: Đức - Trí - Thể - Mĩ. 
Biện pháp giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực âm nhạc như: Năng lực thể hiện âm nhạc, năng lực cảm thụ và hiểu biết âm nhạc, năng lực ứng dụng và sáng tạo âm nhạc.
	Với việc áp dụng các biện pháp dạy học nói trên, trong năm học qua tôi được phân công giảng dạy bộ môn âm nhạc tại trường THCS Đồng Kỳ. Tôi nhận thấy rằng đại đa số học sinh đều rất có hứng thú trong học tập môn âm nhạc, và kết quả của các lớp qua quá trình kiểm tra đều đạt được kết quả khá cao, đáp ứng được yêu cầu cần đạt và có rất nhiều em tỏ ra có năng khiếu về bộ môn âm nhạc.
Khi thực hiện biện pháp giảng dạy mới tôi thấy có kết quả rõ rệt:
Đối với giáo viên: 
+ Việc giảng dạy dễ dàng hơn, không gây căng thẳng trong giờ học, học sinh học tập tích cực đáp ứng được yêu cầu bài học.
+ Giáo viên trình bày bài sinh động.
+ Sử dụng các phương tiện dạy học và khai thác học liệu điện tử giúp bài dạy tăng hiệu quả cao đối với những bài khó.
 Đối với học sinh: 
+ Học sinh không bị thụ động trước bài dạy của giáo viên, không khí học tập sôi nổi hơn, học sinh phát biểu xây dựng bài nhiều hơn. Điều đặc biệt là học sinh không cảm thấy khó khăn áp lực hay sợ học âm nhạc như trước, các em cũng tự tin bộc lộc năng khiếu của bản thân.
+ HS tự tin hơn khi đứng trước các bạn biểu diễn, các em hăng hái hơn trong học tập và phát huy khả năng bản thân một cách tự tin, sáng tạo.
+ Học sinh biết thể hiện bài hát dưới nhiều hình thức.
+ Tham gia trò chơi tích cực hỗ trợ cho việc học.
*/ Kết quả thực hiện giải pháp:
	Nhờ áp dụng giải pháp trong năm học 2020-2021; 2021-2022 vừa qua, kết quả học tập môn âm nhạc đã có kết quả khá tốt, có nhiều em bộc lộ rõ năng khiếu tự tin biểu diễn qua các hội thi của trường, của huyện như: Lễ khai giảng; Kỉ niệm ngày nhà giáo Việt Nam; Thi kể chuyện Bác Hồ, tham gia các phong trào văn nghệ ở thôn bản nơi sinh sống


 Học sinh tham gia thi kể chuyện Bác Hồ
 Học sinh tham gia văn nghệ tại thôn bản
Văn nghệ khai giảng các em trình bày các tiết mục nghe nhạc kết hợp gõ đệm, tự tin biểu diễn hát đơn ca: 
Tôi hy vọng rằng với phương pháp giảng dạy này sẽ tạo cho các em niềm say mê môn học, có niềm tin ở chính mình, không còn học sinh sợ bộ môn học này. Rất mong được sự đóng góp chia sẻ của quý thầy cô.
PHẦN D: CAM KẾT
Tôi xin cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền; các biện pháp đã triển khai thực hiện và minh chứng về sự tiến bộ của học sinh là trung thực.
Đồng Kỳ, ngày 3 tháng 10 năm 2022
GIÁO VIÊN
(ký và ghi rõ họ tên)
Đoàn Thị Thơm


PHẦN E. ĐÁNH GIÁ, NHẬN XÉT CỦA NHÀ TRƯỜNG
1. Đánh giá, nhận xét của tổ/ nhóm chuyên môn
TỔ/NHÓM TRƯỞNG CHUYÊN MÔN
(ký và ghi rõ họ tên)
2. Đánh giá, nhận xét, xác nhận của Hiệu trưởng
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
(ký và đóng dấu)