Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh trường tiểu học Nguyễn Bá Ngọc nâng cao kỹ năng học tốt môn âm nhạc
Âm nhạc là một nhu cầu trong đời sống tinh thần của trẻ. Trẻ em tham gia ca hát là được tự hoạt động để nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Bằng ngôn ngữ đặc thù của mình như: giai điệu, nhịp điệu, tính chất chặt chẽ về tiết tấu, sự hài hoà về âm thanh giúp học sinh mở rộng tầm hiểu biết phong phú thêm về kinh nghiệm sống, mang lại cảm giác xúc động về thẩm mỹ mới mẻ.
Trong khi đó, giáo dục thẩm mỹ cho con người là không thể thiếu được trong mục đích giáo dục hiện nay của chúng ta là đào tạo những con người phát triển toàn diện.Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống. Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó có môn Âm nhạc.
Qua các bài học, các em được nghe hát, nghe nhạc, được tập hát, được biết một số kiến thức phổ thông về Âm nhạc, tất cả những cái đó sẽ tạo thành một trình độ văn hoá âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng các môn học khác giáo dục nhân cách, làm cho các nội dung học tập ở nhà trường có tính toàn diện, làm thăng bằng, hài hoà các hoạt động của trẻ em.
Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh trường tiểu học Nguyễn Bá Ngọc nâng cao kỹ năng học tốt môn âm nhạc

ược viết ở nhịp 3/8 nên mỗi phách được tính bằng một nốt móc đơn. Tiếng “ Mặt” là phách lấy đà ta không gõ. x - - x - - x - - x x X Tiếng "trăng" là phách mạnh hai tay vỗ vào nhau ở phách 1, tiếng "tròn", 'nhô" là phách nhẹ hai tay vỗ nhẹ lên mặt bàn ở phách 2 và 3 cứ như vậy cho đến hết bài. Giáo viên luyện cho học sinh cách gõ thứ hai: Hai học sinh ngồi gần nhau quay mặt vào nhau hát và gõ phách 1 hai tay mình tự vỗ vào nhau, phách 2 và 3 hai tay của hai bạn sẽ chạm vào nhau. Thực hiện đều đặn như vậy sẽ giữ vững được cao độ, trường độ bài hát. Đồng thời góp phần tạo thêm sự hào hứng cho học sinh. Không phải bài hát nào cũng có tiết tấu đơn giản và giống nhau mà còn có những bài hát viết ở dạng đảo phách trong ô nhịp. Ví dụ: bài "Tập tầm vông" ở lớp 1. Có đảo phách chỗ tiếng “vó, tay”. x x x x x x x x x x x x x x Những bài hát có sử dụng đảo phách thuộc loại bài khó. Để dạy cho học sinh nắm chắc được tiết tấu, nhịp, phách trong bài hát, giáo viên phải tạo cho học sinh tư thế chủ động, hướng dẫn học sinh biết cách xác định nhịp, phách trong bài. Biện pháp 3: Luyện hát thể hiện tính chất nhạc điệu, kết hợp vận động: Tiết 2 trọng tâm là luyện tập, cho HS nghe bài hát qua băng để nhớ lại giai điệu của bài. Giáo viên dạo đàn, học sinh hát lại bài hát. Phát hiện những câu, từ trong bài các em hát chưa đúng để sửa. Giáo viên đàn đúng theo bản nhạc khoảng 2 lần, hát mẫu lại câu hát đó và bắt nhịp cho tập lại theo. Thực hiện hát gõ đệm theo tiết tấu, thể hiện tính chất nhạc điệu của bài. Hát ôn dưới dạng trò chơi: hát đuổi, hát đối đáp, bên hát lời, bên gõ đệm theo phách, nhịp, hát kết hợp vận động. Ví dụ: Giáo viên đàn lại bài hát, yêu cầu học sinh gõ đệm theo nhịp, theo phách hoặc tiết tấu. Giáo viên yêu cầu học sinh hát câu 1, nhẩm và gõ theo phách câu 2 rồi lại hát câu 3, gõ đệm câu 4... cũng có thể chỉ cho các em gõ theo tiết tấu của bài. *Các hình thức luyện tập này vừa hiệu quả lại vừa thu hút học sinh tham gia. - Hơn thế nữa, trong khi dạy tôi luôn mở rộng hiểu biết xung quanh bài hát như giới thiệu về tác giả, về nội dung, liên hệ với các lĩnh vực văn học, lịch sử, địa lý, giới thiệu các bài hát khác viết cùng chủ đềĐặc biệt, tôi luôn chú trọng đến nội dung của bài hát nhằm liên hệ thực tế để giáo dục tình yêu quê hương, yêu ông bà cha mẹ, yêu thầy cô, yêu bạn bè, đoàn kết giúp bạn Ví dụ: Khi dạy bài:“ Những bông hoa những bài ca”, Nhạc và lời: Hoàng Long.Tôi sẽ giới thiệu cho các em biết ý nghĩa ngày Nhà giáo Việt Nam, qua giai điệu và ca từ của bài hát, tôi giáo dục lòng kính yêu và lòng biết ơn đối với những người dạy dỗ, chăm lo cho các em. Ngoài ra tôi còn giới thiệu những bài hát cùng chủ đề lòng biết ơn đối với thầy cô giáo như: Bông hồng tặng cô, Bụi phấn, Trên đây là một số biện pháp tôi đã áp dụng khi dạy âm nhạc trong năm học 2018 - 2019 và đã thành công. Song trong quá trình thực hiện tôi khám phá ra rằng các biện pháp trên chưa đủ nên đã bổ sung nhiều thủ pháp khác không kém phần tâm đắc như sau: * Một số thủ pháp dạy học sinh hát chuẩn xác một bài hát. Thủ pháp “Trò chơi”: Tôi đã linh hoạt sử dụng Trò chơi âm nhạc tuỳ vào từng bài học, mục tiêu tiết học, cảm nhận của học sinh. Học sinh rất hưng phấn khi học tiết âm nhạc và còn giúp các em thư giãn giữa các tiết học. Ví dụ: Trong tiết ôn tập bài hát “Đếm sao” tôi sử dụng trò chơi hát bằng nguyên âm (O, A, U, I). Tôi dùng kí hiệu tay cho các em nhìn và hát nhằm củng cố về tiết tấu và nhịp cho học sinh... Thủ pháp “ phiên âm”: (cho những tiếng hát có âm láy, luyến) - Giáo viên chỉ ra những tiếng hát có âm luyến, láy trong câu hát. Vừa giải thích cách luyến, láy vừa phiên âm trên bảng cho học sinh nhận biết. Ví dụ: Bài Em yêu hoà bình- Nhạc và lời: Nguyễn Đức Toàn- lớp 4“ ... yêu từng gốc đa, bờ tre đường làng” tiếng hát “tre” và “đường” là hai âm luyến giáo viên phiên âm giải thích như sau: “ Tre”= tre...è (son-pha) “ đường”= đường...ương ( rề-la). GV hát mẫu vài lần, tập riêng các tiếng hát có âm luyến vài lần rồi mới chuyển sang dạy cả câu hát. Thủ pháp “ thêm bớt dấu thanh”: (sử dụng cho những câu hát có âm vực trầm, cao, nửa cung nhằm giúp cho học sinh hát đúng cao độ): - Sau khi đàn giai điệu và hát mẫu câu hát cần tập, giáo viên chỉ ra những tiếng hát cần thêm bớt dấu thanh. - Dùng phấn màu thêm hoặc bỏ dấu thanh những tiếng hát khó hát. Ví dụ: Dạy bài “Chị Ong Nâu và Em bé” Nhạc và lời Tân Huyền ( lớp 3) có các câu hát “Chị Ong Nâu nâu nâu nâu” ( đồ,pha,pha,pha,pha) ta dùng thanh huyền thêm vào tiếng “ Chị” = chì .Câu “ Ông mặt trời mới dậy” ( pha, rê-đồ, rê-pha, rê) ta thêm bớt dấu thanh như sau: “ Mới dậy” = mơi dầy ( bỏ thanh sắc ở tiếng “mới”, thêm thanh huyền ở tiếng “ dậy”. *Giáo viên đàn giai điệu và hát mẫu câu hát đó rồi bắt giọng cho học sinh tập hát. Thủ pháp “gõ đệm theo phách”: Những chỗ có đảo phách, nghịch phách thường rất khó dạy cho HS hát đúng vì trọng âm của tiết tấu không trùng với trọng âm của nhịp như bài “Tiếng hát bạn bè mình” Nhạc và lời Lê Hoàng Minh (lớp 3). Bài “Em yêu hoà bình”. Nhạc và lời Nguyễn Đức Toàn (lớp 4). Với trường hợp này GV cần phân tích rõ cách gõ phách và dùng mũi tên (à) ghi vào bên dưới các tiếng hát. Phân tích cho HS nắm được tiếng hát nào rơi vào lúc động tác gõ phách xuống, tiếng hát nào rơi vào lúc động tác đưa phách lên, tiếng hát nào ngân dài cả 2 động tác gõ xuống và đưa lên. - GV hát mẫu kết hợp dùng thước đánh theo mũi tên đã ghi vài lần. - Bắt giọng cho HS tập hát từ tốc độ chậm đến nhanh cho thật thuần thục rồi mới chuyển sang câu hát khác. Thủ pháp: “Chép cả bản nhạc”: Những năm học trước, tôi chỉ chép lời ca khi dạy hát. Vài năm gần đây, thử chép luôn bản nhạc ra, tôi thấy quá trình hướng dẫn hát và sửa sai cho các em có phần dễ hơn, những chỗ lên cao, xuống thấp, luyến hay ngân dài các em đã có ý thức tự sửa, mặt khác còn giúp các em ghi nhớ nốt nhạc và các ký hiệu ghi nhạc. Tuy nhiên tôi thường tránh làm rối học sinh bằng cách chỉ sử dụng bản nhạc để giới thiệu giúp các em nhận biết nhịp và các tiếng cần luyến, ngân dài bao nhiêu phách rồi chia câu hát như thường lệ. Đặc biệt, tôi không yêu cầu học sinh hát khi chưa được hướng dẫn hay nghe hát mẫu. Bởi vì khi các em đã thuộc với cách hát sai thì việc sửa sai là điều rất khó và mất nhiều thời gian. Ví dụ: Em Đinh Cao Thành Phương lớp 4 thường học thuộc lòng lời ca, thậm chí còn tự tập hát thử để lên xung phong hát mẫu. Kết quả là hát sai nhạc khi hướng dẫn cho lớp hát thì em là đối tượng hát sai khó sửa nhất. Ngoài ra, khi bắt nhịp phải đếm dự lệnh chính xác và quy định với học sinh cách hát vào từng câu. Phụ thuộc vào chỉ số nhịp của từng bài hát và nhịp mở đầu đủ hay thiếu phách. Thủ pháp “ đếm phách”: Có những tiếng hát phải ngân dài 3 phách trở lên, các em thường ngân dài không đủ phách nên vào hát câu hát tiếp sau thường bị sai nhịp. Muốn khắc phục trường hợp này, giáo viên cần phải tập chính xác ngay từ đầu các câu hát đó: Khi HS hát tới chỗ có ngân dài, giáo viên và HS cùng đếm, gõ phách bằng những tiếng đếm “Hai-ba” hay “ Một- hai”, “ Hai-một” hoặc “hai-ba-bốn-năm” ( đếm thành tiếng những lần đầu sau đó tập đếm thầm) Mỗi một học sinh phải đảm bảo có một Thanh phách nhằm luyện tập tốt khả năng phân biệt nhịp, phách và tiết tấu. Ví dụ: Dạy bài hát “ Đếm sao” Nhạc và lời Văn Chung lớp 3... Trước khi cho HS hát nối từ câu 1 sang câu 2, từ câu 2 sang câu 3, GV lưu ý các em phải ngân dài tiếng “sao” (son trắng chấm dôi) tiếng vàng (mi trắng chấm dôi) trong thời gian đếm “hai-ba” mới vào hát tiếp câu sau. Hoặc bài “Tre ngà bên lăng Bác” Nhạc và lời Hàn Ngọc Bích-lớp 5. Trong khi HS đang ngân dài tiếng “ hoa” cuối câu “đón nắng đâu về mà thêu hoa thêu hoa” giáo viên liền đếm “hai-ba-bốn-năm” giúp các em vào câu hát “rất trong là tiếng chim...” được đúng nhịp. Thủ pháp “chỉ huy” (làm nhạc trưởng) Một nhược điểm mà HS hay mắc phải trong bài hát tập thể là hát bị “cuốn nhịp” tức là các em không giữ được theo nhịp độ ban đầu và có xu thế hát nhanh dần lên do cảm thụ âm nhạc còn yếu cùng với sự ồ ạt khi hát tập thể nên việc này rất khó khắc phục. Muốn hạn chế tối đa nhược điểm này, giáo viên lưu ý ngay từ lúc bắt đầu dạy hát và thực hiện tốt các việc sau: - Dạy chính xác về trường độ và cao độ. - Cho các em vừa hát, vừa gõ đệm theo nhịp hoặc theo phách - GV có thể chia lớp thành các nhóm nhỏ để luyện về nhịp độ - Lần lượt hát với tốc độ hơi chậm, hơi nhanh, vừa phải. Mục tiêu là để HS có thể hát với mọi tốc độ mà vẫn làm chủ về nhịp độ. - Hát theo chỉ huy, GV đánh nhịp thật chắc chắn. Khi phát hiện ra những chỗ nào có xu thế nhanh dần, phải cho ngừng lại nhắc nhở, uốn nắn kịp thời. Ví dụ: Khi dạy bài “ Ước mơ” nhạc: Trung Quốc, tôi cần luyện tập và tạo cho các em gõ phách một cách chính xác, nhất là ở những chỗ nghỉ một phách rưỡi. Thủ pháp “ Sáng tạo”: Chế tạo đồ dùng dạy học Tôi tự làm bộ nốt nhạc nam châm và các nhạc cụ gõ đệm, hoa, chiếc thẻ âm nhạc với những vật liệu đơn giản như: Vỏ chai nước suối, vỏ hộp thuốc hoặc vỏ lon bia, bi xe đạp cũ hoặc sỏi, đá nhỏ,( sản phẩm đính kèm) VD: Khi dạy tập nhận biết nốt nhạc trên khuông (âm nhạc ở lớp 3). Dùng kí hiệu âm nhạc bằng nam châm gắn lên bảng để thực hiện các bài giới thiệu khuông nhạc, khóa son, hình nốt.. Những nhạc cụ tự tạo có âm thanh rất vui và dễ chịu, dù các em sử dụng với số lượng đông cũng không gây tiếng ồn làm ảnh hưởng tới các lớp học bên cạnh. Thủ pháp “Tập đọc nhạc”: Để tiết học được sôi nổi và gây hào hứng cho các em trong tiết học tôi luôn kết hợp với trò chơi hay đố vui. Gõ tiết tấu để đoán bài hát. Rèn luyện cho học sinh có thói quen nhận biết vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc ( khe, dòng, nốt đen, nốt trắng, nốt móc đơn, nốt móc kép). Tập cho các em gõ phách đều đặn, nhiều lần. c. Mối liên hệ giữa giải pháp, biện pháp. - Giải pháp là cơ sở lí luận chung, là những kinh nghiệm ta đúc rút ra được sau nhiều năm giảng dạy. - Biện pháp là cách thức để ta tiến hành giải quyết các vấn đề do giải pháp đặt ra. Chính vì vậy mà giải pháp và biện pháp có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Phải có giải pháp đúng đắn thì người giáo viên mới truyền đạt được kiến thức cho học sinh một cách tốt nhất và người học sinh có thể lĩnh hội được nhanh nhất. Và cũng phải có những biện pháp đúng đắn thì giải pháp kia mới được thực hiện một cách tốt nhất. Và đối với môn Âm nhạc cũng vậy, người giáo viên phải có giải pháp tối ưu thì mới thu hút được học sinh yêu thích môn Âm nhạc, từ đó các em mới học tốt môn Âm nhạc. Và để thực hiện được giải pháp tối ưu đó thì người giáo viên cũng phải vạch ra những biện pháp hữu hiệu nhất mới có thể đưa giải pháp do mình đặt ra đến đích cuối cùng một cách hoàn thiện nhất. d. Kết quả khảo nghiệm của, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu. * Đánh giá đề tài nghiên cứu. Trong năm học 2018 - 2019 tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy môn Âm nhạc với các phương pháp và biện pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê hứng thú học tập, do đó kết quả đã nâng lên rõ rệt: Kết quả đánh giá học lực môn Âm nhạc tính đến hết tháng 02 năm 2019 của cả 5 khối 1,2, 3, 4, 5 không có học sinh xếp loại chưa hoàn thành, học sinh hoàn thành tốt và hoàn thành đã tăng lên rõ rệt. Qua đề tài này tôi muốn trao đổi với quý đồng nghiệp về vấn đề học Âm nhạc, học Âm nhạc sẽ làm cho con người thoải mái, hứng thú hơn khi học tập môn học cũng như học các môn học khác, giáo dục Âm nhạc cùng với giáo dục các môn học khác lập nên một nền giáo dục toàn diện để đào tạo một thế hệ trẻ đủ năng lực, đầy tự tin trở thành người chủ tương lai của đất nước. * Kết quả thu được qua khảo nghiệm. Khảo sát tháng 02/2019 Khối Tổng số HS Hoàn thành tốt ( T ) Hoàn thành ( H ) Chưa hoàn thành ( C ) SL % SL % SL % Khối 1 124 45 36,2% 79 63,7% Khối 2 82 32 39,0% 50 60,9% Khối 3 91 37 40,6% 54 59,3% Khối 4 99 37 37,3% 62 62,6% Khối 5 109 38 34,8% 71 65,1% Tổng 505 III. PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận. - Dạy học là một nghệ thuật. Người giáo viên khi đã chọn nghề dạy học là phải có tâm yêu nghề, đặc biệt là mục tiêu hướng tới và là niềm hạnh phúc nhất trong cuộc đời của người thầy là đào tạo thật nhiều học trò giỏi. Đó là tâm nguyện của tôi cũng như bao người đồng nghiệp khác. Tuy nhiên để được kết quả thành công tốt đẹp thì mỗi người giáo viên luôn tìm tòi, sáng tạo trăn trở và nỗ lực không ngừng với nhiều thách thức và phương pháp tối ưu nhất . - Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói riêng là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm được đối tượng, tìm hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương pháp, biện pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và tạo sự say mê trong việc vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống. Để dạy tốt môn Âm nhạc, giáo viên cần có lòng yêu nghề, mến trẻ, có ý thức trách nhiệm và tinh thần cầu tiến, phải đầu tư phương pháp giảng dạy một cách tích cực nhất, nghiên cứu hệ thống chương trình toàn cấp Tiểu học. Giáo viên tiểu học phải hướng các em tới con đường tiếp nhận những cái hay, cái đẹp từ đó tạo lòng yêu thích, say mê âm nhạc. Học sinh hát đúng giai điệu, cảm nhạc tốt sẽ yêu thích môn học. Qua đó, nắm bắt được những kiến thức về tự nhiên, xã hội, bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, hình thành nên nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở từ thực tiễn giảng dạy Âm nhạc trong trường Tiểu học, xuất phát từ thực trạng khả năng nhận thức tiếp thu những kiến thức đặc thù của phân môn, người giáo viên phải có vai trò chủ đạo trong việc tổ chức dạy học, bên cạnh việc truyền thụ kiến thức chính xác còn phải lựa chọn và đưa vào thực tế những phương pháp, biện pháp giảng dạy phù hợp thì ta mới thu được những kết quả như mong muốn. Qua quan sát thực tế tôi nhận thấy các em yêu thích phân môn hơn, hào hứng học tập hơn. Đặc biệt là kết quả học tập đã nâng lên, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong khi thực hiện bài tập. 2. Kiến nghị. Để nâng cao chất lượng học tập môn Âm nhạc cho học sinh Tiểu học tôi xin có ý kiến đề xuất như sau: Bổ sung các trang thiết bị để tiện lợi cho việc sử dụng đồ dùng giảng dạy của bộ môn. Bổ sung thêm những đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn để đáp ứng nhu cầu học tập của các em. Đề tài này nghiên cứu dựa trên thực tế tôi đã giảng dạy trong những năm qua tại trường Tiểu học Sông Cầu, đúc kết những kinh nghiệm xin trình bày với quý đồng nghiệp. Rất mong được sự đóng góp nhiệt tình của quý đồng nghiệp, của Hội đồng giám khảo. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, các đồng nghiệp cùng toàn thể các em học sinh khối 1, 2, 3, 4, 5 Trường Tiểu học Nguyễn Bá Ngọc đã giúp đỡ tôi hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này. Bình Thuận, ngày 10 tháng 03 năm 2019 Người viết Nguyễn Thị Lân TÀI LIỆU THAM KHẢO Sách nghệ thuật 1, 2, 3. Âm nhạc 4 ( sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế). Âm nhạc 5 ( sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế). Ý KIẾN ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA BGH TRƯỜNG TH NGUYỄN BÁ NGỌC Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HĐKT CẤP TRÊN
File đính kèm:
sang_kien_kinh_nghiem_bien_phap_giup_hoc_sinh_truong_tieu_ho.doc