Sáng kiến kinh nghiệm Cải thiện khả năng đọc tên nốt nhạc cho học sinh lớp 6

ại, góp phần đào tạo con người theo hướng có đủ Đức - Trí - Thể - Mỹ.
Như chúng ta biết, Âm nhạc trong nhà trường phổ thông là một môn học, là sư phạm nghệ thuật chứ không nhằm mục đích đào tạo năng khiếu ca hát, mà điều quan trọng hơn cả là qua bộ môn, giúp học sinh có hứng thú tìm hiểu những kiến thức căn bản về âm nhạc, phần nào có được khả năng cảm thụ âm nhạc. Muốn thực hiện điều đó các em phải được đào tạo có bài bản và đảm bảo về nội dung kiến thức cơ bản, đặc biệt là kiến thức về lí thuyết và lịch sử âm Âm nhạc.
Cơ sở thực tiễn
Bộ môn âm nhạc có bốn phân môn: Học hát, Đọc nhạc, Lí thuyết âm nhạc và Thường thức âm nhạc, nhưng phần lớn học sinh chỉ thích học phân môn học hát đôi khi ít chịu học các phân môn còn lại đặc biệt là phân môn Đọc nhạc vì đây là phần khó đòi hỏi học sinh phải có kiến thức xuyên suốt từ cấp 1 đến cấp 2 và phải rèn luyện thường xuyên, chính vì khó nên các em không thích thú, không tích cực học tập, thời gian lâu ngày các em sẽ bị hỏng kiến thức và cuối cùng dẫn đến kết quả chưa cao. Nghiên cứu được thực hiện trên 6 lớp, 6A đến 6G.
Bảng 1: Thống kê kết quả kiểm tra phân môn đọc nhạc sau kiểm tra giữa kì học kì 1 năm học 2022-2023 ( Lí thuyết)
Lớp
Tổng số học sinh
Kết quả
Đạt
%
Chưa Đạt
%
6A
39
25
64,1
14
35,9
6B
42
27
64,3
15
35,7
6C
37
24
64,9
13
35,1
6D
37
23
62,2
14
37,8
6E
39
26
66,7
13
33,3
6G
35
23
65,7
12
34,3
Qua bảng thống kê cho thấy số HS có kết quả học của phân môn đọc nhạc chưa cao.
Để học tốt được phân môn đọc nhạc yêu cầu các em phải nắm vững phần nhạc lí căn bản đặc biệt là hình nốt và 7 tên nốt nhạc, các em phải nhớ và nhận biết một cách thành thạo. Tuy nhiên trong qua trình áp dụng cho HS thực hành còn nhiều hạn chế do thói quen của các em còn trông chờ giáo viên dạy theo hình thức truyền khẩu như trong phân môn học hát, đợi giáo viên đọc mẫu trước rồi đọc theo chứ các em không tự “vỡ” bài trước được, hay là các em phải viết tên nốt ra sẵn rồi nhìn vào cho dễ đọc.
Trước những thực trạng trên, việc giúp học sinh tự học, tự rèn luyện và cải thiện kĩ năng đọc nhạc cho bản thân là điều hết sức cần thiết. Qua đó giúp các em có thể tự xử lí được các bài Tập đọc nhạc một cách tốt nhất đạt được mục tiêu đề ra là nâng cao chất lượng bộ môn và chất lượng giáo dục.
Nguyên nhân:
Qua quá trình dạy học và theo dõi, tôi thấy có một số nguyên nhân sau:
HS không nắm vững nhạc lí nên các em thường ghi tên nốt vào bài và tập đọc nhạc rồi đọc chứ không nhìn nốt nhạc tự đọc.
HS trông chờ vào giáo viên bộ môn là chờ giáo viên đọc bài tập đọc nhạc trước rồi mới đọc theo sau.
HS học thuộc lòng bài tập đọc nhạc thì mới đọc được.
Tiết học chưa sinh động và sáng tạo.
* Thuận lợi:
Trường THCS Đồng Thái luôn tích cực tìm hiểu học tập và áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy. Các em học sinh chăm học, hiếu học bên cạnh đó còn nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của địa phương cũng như của phòng giáo dục.
Nhằm đổi mới phương pháp dạy học bắt kịp với yêu cầu của thời đại, những năm gần đây ngành giáo dục các cấp đã triển khai đồng loạt việc ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường phổ thông. Hưởng ứng phong trào đó, toàn trường THCS Đồng Thái đã đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong công tác và giảng dạy. Thường xuyên tổ chức các chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ, chuyên đề, bên cạnh đó các giáo viên còn tự học, tự nghiên cứu qua các tài liệu, sách tham khảo và tích cực ứng dụng trong các tiết dạy của mình, đây cũng chính là nhiệm vụ trọng tâm, là tiêu chí thi đua của mỗi giáo viên trong nhà trường.
Về cơ sở vật chất, trong những năm gần đây nhà trường đã ngày càng được trang bị đầy đủ về trang thiết bị dạy - học: Có nhiều phòng học có màn hình TV, được nối mạng internet,
Học sinh rất hứng thú với các môn học có áp dụng các phương pháp mới đặc biệt là ứng dụng những phương pháp mới vào dạy học trong đó có môn âm nhạc.
Đó thực sự là những điều kiện thuận lợi để thực hiện đề tài SKKN Cải thiện đọc nhạc trong dạy - học môn âm nhạc ở trường THCS.
* Khó khăn:
Trực tiếp giảng dạy môn âm nhạc ở trường THCS Đồng Thái, bản thân tôi thấy rõ thực trạng của việc dạy môn âm nhạc còn hạn chế và có nhiều bất cập đặc biệt là các phân môn mang tính lí thuyết trong giảng dạy. Học sinh đa số là con em nông thôn nên điều kiện còn nhiều khó khăn các em chưa chủ động tìm hiểu kiến thức khi thầy cô giao nhiệm vụ học tập.
Nội dung
Âm nhạc là một trong những phương tiện thực hiện nhiệm vụ giáo dục thẩm mỹ cho từng học sinh, tạo cơ sở hình thành nhân cách con người Việt Nam do đó mỗi giáo viên dạy môn âm nhạc phải tự tìm cho mình một giải pháp, một phương pháp dạy học mới để đáp ứng được với yêu cầu của bộ môn và đáp ứng thị hiếu của chính các em học sinh.
Để thực hiện một giờ dạy học với sự hỗ trợ của , người thầy cần thực sự hiểu về nó để thiết kế toàn bộ kế hoạch hoạt động dạy học của mình một cách hợp lí và có hiệu quả. Tuy nhiên cái đạt được là dựa vào giáo viên có thể tổ chức các hoạt động dạy học được thiết kế từng bước hợp lý linh hoạt trong một cấu trúc chặt chẽ, giáo viên được giảm nhẹ việc viết bảng hay việc phải thuyết giảng “chay” mà thay vào đó giáo viên có điều kiện tăng cường trao đổi, đối thoại thảo luận với học sinh, kiểm soát, thu hút và kích thích ý thức khám phá tri thức và khả năng sáng tạo của học sinh.
Dùng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề:
Trước tiên tôi đưa ra một số câu hỏi phù hợp, nhằm củng cố lại cho các em các kiến thức về nhạc lí căn bản, giúp các em ghi nhớ và tăng thêm khả năng vận dụng kiến thức lí thuyết vào đọc nhạc ở các tiết học sau.
Cho học sinh ghi tên nốt: có 7 tên nốt là Đồ Rê Mi Fa Son La Si ( Kí hiệu âm nhạc ghi như sau: C D E F G A B ) và đọc lên xuống nhiều lần, đọc xuôi rồi đọc ngược để các em nhớ tại lớp và cũng nhớ rằng từ 7 nốt nhạc này người ta có thể sáng tác bất kì bài hát nào. Âm thanh lên càng cao hoặc càng thấp cũng từ 7 tên nốt nhạc này. Để minh họa cho học sinh thấy như sau.
C	D	E	F	G	A	B
Yêu cầu học sinh thuộc 7 tên nốt theo thứ tự đi lên và đi xuống
Khi đã nhớ được tên nốt nhạc, bây giờ cần nhớ vị trí của từng nốt trên khuông nhạc. Khuông nhạc gồm có năm dòng kẻ, năm dòng này sẽ tạo thành 4 khe, ngoài ra còn có các dòng và khe phụ trên, dòng và khe phụ dưới
Dòng và khe kẻ phụ trên
Dòng và khe kẻ phụ dưới
- Để cho dễ nhớ ta lấy dòng thứ 2 làm trụ là vị trí của nốt Son (vì khóa Son được mở từ dòng thứ 2 nên tên nốt ở dòng 2 cũng là tên của khóa).Từ dòng 2 ta có thể xác định được vị trí các nốt khác, hết dòng đến khe
Gv vẽ khóa son và yêu cầu hs lên bảng tìm vị trí của các nốt
-	Giáo viên minh họa cách xác định vị trí các nốt theo thứ tự như sau:
+ Theo thứ tự cao dần
G	A	B	C	D	E	F	G
+ Theo thứ tự thấp dần
G	F	E	D	C	B	A	G
Khi học về khuông nhạc tôi hướng dẫn HS: khuông nhạc gồm 5 dòng kẻ tạo thành 4 khe (giống như bàn tay có 5 ngón tay), thứ tự dòng và khe tính từ dưới lên (giống như bàn tay bắt đầu từ ngón Út, ngón Danh, ngón giữa, ngón trỏ và ngón cái cũng tính từ dưới lên).
Si
a
Son

Dùng phương pháp vừa học vừa chơi:
a. Đố vui
- Đây là bảng quan hệ của các nốt.


Hình nốt
Độ ngân dài
Nhịp 2/4 , 3/4, 4/4 Hình nốt
Độ ngân dài

Tròn:
-Trắng: 
Đen: 
Móc đơn:
Móc kép:
= 2 nốt trắng (4 đen, 8 đơn, 16 kép )
= Nửa nốt tròn ( 2 đen, 4 đơn, 8 kép )
= Nửa nốt trắng ( 2 đơn, 4 kép )
= Nửa nốt đen ( 2 kép )
= Nửa nốt móc đơn.
Tròn:
Trắng: 
Đen: 
Móc đơn:
Móc kép:
4 phách
2 phách
1phách 1/2 phách 1/4 phách

Tôi chia lớp thành 4 nhóm, sau khi tôi đặt câu hỏi thì các nhóm giơ tay giành quyền ưu tiên, nhóm nào có nhiều đáp án đúng nhất sẽ có điểm tích luỹ để cộng vào cột kiểm tra miệng cho tháng điểm hiện tại.
Câu hỏi: - Một nốt tròn bằng mấy nốt trắng (bằng 2 nốt trắng)
- Một nốt tròn bằng mấy nốt móc kép (bằng 8 nốt móc kép) tương tự giáo viên hỏi các hình nốt khác
Trong nhịp 2/4:
+ Một nốt tròn bằng mấy phách (4 phách)
+ Một nốt đen bằng mấy phách (1 phách) tương tự hỏi các hình nốt khác
Cũng với hình thức chơi như vậy: các em có thể tham gia với khái niệm nhịp, phách, vạch nhịp, nhằm giúp ghi nhớ kiến thức sâu hơn.
b. Trò chơi: Gọi tên nốt nhạc
- Dùng những trò chơi vận động giúp HS ghi nhớ 7 tên nốt ĐÔ, RÊ, MI, PHA, SON, LA, SI được viết trên khuông nhạc.
Ví dụ: Chọn 2 đội, mỗi đội chọn 7 em, mỗi em cầm một hình nốt tròn được mang tên theo thứ tự 7 nốt nhạc: ĐÔ, RÊ, MI, PHA, SON, LA, SI.
Điều kiện là kẻ sẵn khuông nhạc và khóa nhạc trên bảng.
Thể lệ trò chơi


Khi giáo viên gọi tên nốt nhạc nào, thì HS mang tên nốt đó chạy lên đính hình nốt nhạc của mình vào đúng vị trí trên khuông nhạc, các em chú ý trước khi đính nốt nhạc lên các em phải vỗ tay trước 4 cái 1-2-3-4
Nhóm nào chính xác nhất sẽ được phần thưởng (thực hiện lần lượt từng nhóm)
Chú ý: tại sao phải yêu cầu vỗ tay 4 cái 1-2-3- 4? vì hình nốt tròn có 4 phách, có như vậy học sinh sẽ dễ ghi nhớ hình nốt tròn có 4 phách.
Tương tự ta áp dụng các nốt nhạc khác như nốt trắng 2 phách, nốt đen 1 phách...
Phương pháp hỏi – đáp:
Giáo viên hỏi và HS trả lời hoặc chia nhóm 2 bạn để các em tự hỏi lẫn nhau tên vị trí các nốt nhạc trên khuông bằng việc trả lời nhanh.
Vd: Tại dòng kẻ thứ 3 là ví trí nốt nhạc nào? đuôi nốt nhạc được viết như thế nào?
=> Dòng 3 là vị trí nốt Si. Đuôi nốt có thể viết quay lên hoặc xuống.
hơn.
- Phương pháp này giúp tiết học sinh động hơn dễ tiếp thu và nhớ nhanh
Chú ý: nên áp dụng các nốt nhạc còn lại Đô, rê, mi, pha, son, la ... để HS
có thể ghi nhớ tên nốt và vị trí nốt trên khuông.
Phương pháp luyện tập:
Bằng những bài tập cụ thể, giúp HS rèn luyện việc đọc và viết tên nốt nhạc trên khuông, tập vẽ khuông nhạc, vạch nhịp, bài tập gồm 5 bài tùy thời gian mà giáo viên phân chia làm bài tập (có phụ lục kèm theo) một cách hợp lí và hiệu quả với mục tiêu cuối cùng là HS phải đọc được tên nốt nhạc.
Ví dụ: Câu 1: Viết đúng vị trí tên các nốt và âm hình các nốt nhạc sau đây lên khuông nhạc ?
La đen	mi đơn	đồ đơn	si trắng	son tròn	pha kép	rê kép	si đơn đố đen
Đáp án:
Câu 2: Em hãy ghi lại tên nốt và âm hình nốt nhạc trên khuông nhạc sau:
Câu1
Câu 2
La đen mi đơn đồ đơn si trắng sol tròn pha kép	rê kép	si đơn	đố đen
La đơn Đố đơn La đen đố đơnsol đơn la đen mi đơn sol đơn si đơn đố đơn đố trắng
Do thời lượng không nhiều nên giáo viên có thể yêu cầu HS về làm bài tập tại nhà, tiết tiếp theo giáo viên sửa bài cho HS.
Tô đúng màu của nốt nhạc vào bài đọc nhạc.
Ngoài những phương pháp trên, giáo viên còn khuyến khích nâng cao tính tích cực, chủ động của HS bằng những phần thưởng, khuyến khích xếp loại, đánh giá trong những lần rèn luyện đọc từng câu nhạc, nốt nhạc của một câu nhạc trong việc phân tích một bài đọc nhạc mới, hay một âm hình tiết tấu đơn giản khi tìm hiểu một bài tập đọc nhạc.
Thực hành đọc và gõ một số âm hình tiết tấu trong lớp, hoặc ở nhà.
Tập nghe âm thanh: Bằng thanh tre, tiếng nhịp chân để giữ phách.
Kết quả thực hiện
Sau khi thực hiện những giải pháp nêu trên tôi luôn nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của học sinh, của giáo viên trong toàn trường. Các em càng thêm yêu thích môn Âm nhạc lớp 6 nói riêng và môn học Âm nhạc THCS nói chung.
Tiết dạy môn Âm nhạc rất sinh động, hấp dẫn, gây được nhiều hứng thú trong giờ học đối với học sinh.
Tiết học thu hút 100% học sinh tham gia học tập sôi nổi, tích cực, hứng thú, học phân môn Đọc Nhạc.
Không khí tiết học của phân môn Đọc nhạc thoải mái hơn, bớt nặng nề.
Tỷ lệ học sinh ghi nhớ tên nốt nhạc, đọc đúng cao độ tăng lên.
Học sinh ý thức được rằng môn âm nhạc góp phần bồi dưỡng tâm hồn, trí tuệ cho chính bản thân mình giúp học tốt các phân môn khác.
Mặt khác các em cũng biết được rằng, âm nhạc giúp các em thêm yêu cuộc sống, yêu bạn bè, yêu thầy cô, trường lớp.
Chất lượng đạt được sau khi áp dụng phương pháp đã xếp loại Đạt yêu cầu 100% học sinh so với đầu năm khảo sát, cụ thể như sau:
* Kết quả bài kiểm tra giữa kì II năm học 2022-2023 (phần lí thuyết):
Lớp

Sĩ số
Kết quả
Đạt
Chưa đạt
Ghi chú
SL
%
SL
%
6A
39
39
100
0
0
Áp dụng
6B
42
41
97.6
1
2.4
Áp dụng
6C
37
36
97.3
1
2.7
Áp dụng
6D
36
35
97.2
1
2.8
Áp dụng
6E
39
38
97.4
1
2.6
Áp dụng
6G
35
34
97.1
1
2.9
Áp dụng

Kết luận
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Trên đây tôi đã trình bày xong sáng kiến kinh nghiệm “ Cải thiện khả năng đọc tên nốt nhạc cho học sinh lớp 6 ” trong các lớp mình giảng dạy. Mặc dù đã thu được kết quả khá khả quan, các tiết dạy với tôi đã nhẹ nhàng hơn, hứng thú hơn đặc biệt là học sinh đã thích thú hơn với việc học môn học âm nhạc, hầu hết các em đã thực hiện khá tốt các yêu cầu của bộ môn đặc biệt là nội dung lý thuyết âm nhạc và âm nhạc thường thức. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến chân thành của các cấp và bạn đồng nghiệp.
Kiến nghị
Về phía nhà trường
-Trang bị bổ sung thêm một số thiết bị dạy học tối thiểu cho bộ môn âm nhạc theo chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 như: Kèn phím, song loan, sáo recoder, trống con, tài liệu tham khảo để phục vụ cho bộ môn.
Về phía Phòng giáo dục
Tổ chức nhiều hơn các đợt tập huấn, chuyên đề về bộ môn để giáo viên Âm nhạc có điều kiện giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và phương pháp giảng dạy.
Đối với giáo viên (âm nhạc):
Luôn chau rồi kiến thức, chuẩn bị tốt và áp dụng linh hoạt các phương pháp mới, những ứng dụng mới vào giảng dạy.
Nâng cao kiến thức về tin học để phục vụ cho việc kết hợp ứng dụng CNTT vào bài giảng.
Căn cứ vào khả năng của học sinh. Chú ý tới từng đối tượng học sinh, từng lớp để vận dụng thành thạo các kĩ năng, phương pháp và các ứng dụng trong giảng dạy.
Phân bổ thời gian cho hợp lí trong từng bài học, từng phần học. Không nên lạm dụng hay sử dụng thời gian trong tiết học một cách đơn điệu.
Tổ chức và phối hợp hợp lý các hoạt động vui chơi tích cực trong tiết học.
Biết phát hiện kịp thời và khơi dậy ở học sinh những khả năng, năng khiếu, sự sáng tạo sẵn có. Bên cạnh đó cũng phải có năng lực và sự nhạy bén để giải quyết kịp thời những tình huống sư phạm xảy ra trong quá trình dạy và áp dụng phương pháp.
Đối với học sinh:
Mỗi học sinh cần tối thiểu phải có sách giáo khoa môn Âm nhạc, vở chép nhạc, vở ghi...
Học sinh phải có ý thức tích cực xây dựng bài trong các giờ học. Thực hiện nghiêm túc các chỉ dẫn và yêu cầu của giáo viên chủ động chuẩn bị bài tìm hiểu kiến thức bài học.
Sáng kiến kinh nghiệm “Cải thiện khả năng đọc tên nốt nhạc cho học sinh lớp 6 ” trên đây là do tôi nghiên cứu và tự viết. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Đông Thái, ngày 25 tháng 3 năm 2023
Người thực hiện
Trần Văn Ly
MỤC LỤC
STT
Nội dung
Số trang
01
A. Đặt vấn đề
1
02
Lý do chọn đề tài
1
03
Mục đích nghiên cứu đề tài
2
04
Đối tượng nghiên cứu
2
05
Phạm vi nghiên cứu
3
06
Phương pháp nghiên cứu
3
07
B. Giải quyết vấn đề
4
08
Cơ sở lí luận
5
09
Cơ sở thực tiễn
5
10
Nội dung
6
11
Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề:
7
12
Phương pháp vừa học vừa chơi
8
13
Phương pháp hỏi – đáp
10
14
Phương pháp luyện tập
10
15
Kết quả thực hiện
13
16
C. Kết luận và kiến nghị
14


Ý KIẾN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ VÀ XẾP LOẠI
Cña héi ®ång khoa häc c¬ së
Đồng Thái, ngày .... tháng	năm 2023
Chủ tịch Hội đồng
ĐÁNH GIÁ VÀ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NGÀNH GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HUYỆN
....., Ngày  tháng	năm 2023
Chủ tịch Hội đồng