Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp đưa dân ca đến với trẻ 4, 5 tuổi ở trường mầm non

, tôi đã lựa chọn các bài hát dân ca của các vùng miền như: “Cây trúc xinh”, “inh lả ơi”, “úp lá khoai”, “trống cơm”, “đi cấy”, “lý cây đa” Qua những bài hát dân ca đó trẻ càng thêm yêu quê hương đất nước, yêu con người Việt Nam hơn. Và điều quan trọng hơn nữa đó là tôi phải lựa chọn những bài dân ca phù hợp nhất với các chủ đề trong chương trình giáo dục mầm non. 
Ví dụ: Chủ đề thế giới thực vật, tôi chọn bài hát: “Lý cây bông , Bầu và bí” qua đó để giới thiệu về một số loại rau, loại hoa quen thuộc. Qua đó trẻ có thể nhận biết về số lượng, trẻ còn biết cách chăm sóc bảo vệ cây đặc biệt trẻ biết đoàn kết, yêu thương giúp đỡ lẫn nhau. Còn với chủ đề: Thế giới động vật, tôi sẽ chọn bài : “Chim sáo” Cho trẻ biết tiếng hót của chim sáo, khi chim hót vang trong rừng cho ta thấy khung cảnh thanh bình và yên ả. 
Hình 1: Trẻ múa hát “Cây trúc xinh”
2.3.2: Biện pháp 2: Chuẩn bị đồ dùng phương tiện cho các bài hát dân ca:
 	 Đồ dùng phương tiện để dạy trẻ về âm nhạc dân ca Việt Nam không chỉ là các đĩa nhạc, hay các dụng cụ âm nhạc dân tộc mà để thu hút được sự chú ý của trẻ thì người giáo viên cần có sự chuẩn bị tốt về đồ dùng phương tiện để thu hút được trẻ, điều quan trọng hơn là cần cho trẻ trải nghiệm để hóa thân vào những nhân vật trong những bài dân ca đó, như vậy sẽ khắc sâu hơn trong con người trẻ những hình tượng về con người của mỗi vùng miền trên đất nước Việt Nam.
Trước hay sau khi học hát, trẻ đều cần được tiếp xúc với bài hát một cách toàn diện về tính chất, nội dung, hình tượng âm nhạc, sự vật, sự kiện nói đến trong bài. Để thực hiện điều này giáo viên có thể sử dụng tối đa các phương tiện dạy học có trong nhà trường. Ngoài ra, giáo viên cũng có thể cùng trẻ tạo ra những phương tiện cho chính giờ học âm nhạc đó. Bên cạnh những đồ dùng, đồ chơi hóa trang có thể mua (gáo dừa, phách tre, mũ kim sa) cần tận dụng những nguyên liệu ở dạng phế liệu có sẵn như: muỗng gỗ, muỗng inox, muỗng sành(làm bộ dụng cụ gõ đệm tiết tấu), ống hút, dây ni lông, bao tải gạo,để làm một số quần áo hóa trang (tất cả những nguyên liệu cần đảm bảo an toàn, không gây độc hại, không sắc nhọn, không gây nặng nề đối với trẻ), ngoài ra cũng có thể trao đổi với một số phụ huynh làm nghề may để xin một số vải vóc dư để làm nên những bộ trang phục phù hợp với từng bài hát dân ca dạy trẻ. Từ những vật liệu trên, giáo viên có thể làm ra rất nhiều những dụng cụ âm nhạc, đồ dùng hóa trang phục vụ cho dạy học dân ca, đặc biệt là hoạt động vận động sáng tạo cho trẻ
 Khi trẻ hát múa các bài dân ca Bắc bộ thì cô chuẩn bị trang phục Bắc bộ: áo tứ thân, khăn đóng, áo yếm, đạo cụ sẽ kèm theo tùy vào từng bài hát.
 Còn đối với trẻ múa hát các bài về dân ca Nam bộ, cô sẽ chuẩn bị cho trẻ những trang phục như: áo bà ba, khăn rằn, quần dênđể khắc sâu hơn về hình ảnh, hình tượng của bài hát, đó là một phần không thể thiếu khi chúng ta mang dân ca đến gần với trẻ. 
Ví dụ như về bài hát “Cò lả”, giáo viên có thể tìm những hình ảnh về đồng lúa Việt Nam với hình ảnh cánh cò bay có lồng ghép bài hát để thu hút được trẻ.
Bài hát “ úp lá khoai”, giáo viên có thể tìm các lá khoai để trẻ vừa học hát vừa thực hiện các động tác minh họa làm cho bài hát thêm phần sinh động và gây hứng thú cho trẻ.
Hay bài “trống cơm”, khi trẻ hát múa giáo viên có thể chuẩn bị trang phục như áo tứ thân, áo yếm, và đạo cụ là những cái trống nhỏ nhắn xinh xắn để cho bài hát thêm phần sinh động hơn, lôi cuốn trẻ hơn, giúp khắc sâu hình ảnh đến gần với trẻ hơn.
(Hình 2: múa trống cơm)
 	Cần tạo ra những mô hình, những tranh ảnh và những đồ dùng dạy phù hợp với ca khúc cũng như lồng ghép một cách khéo léo để dạy cho trẻ một cách hiệu quả nhất
2.3.3: Biện pháp 3: Dạy trẻ đọc thuộc lời ca một cách hiệu quả:
Hình 3: Trẻ hát thuộc lời kết hợp vận động 
 	Một đặc điểm đặc trưng của các bài hát dân ca đó là lời ca khúc có nhiều từ ngữ hay nội dung hơi khó hiểu. Chính vì thế người giáo viên cần giải thích lời bài hát cho trẻ một cách đơn giản và với nhiều nội dung bài hát thì cần giải thích theo phong cách âm nhạc của vùng miền ví dụ như các bài: “úp lá khoai”, “lý cây bông”, “lý cây đa”.. . Trẻ có thể biết được bài hát khi cô dạy nhưng quan trong hơn hết là cô sẽ giúp trẻ hiểu sâu được nội dung, từ ngũ trong bài hát đó của các vùng miền khác nhau, và trong dân ca thì thường có những từ ngữ, tiếng đệm ở giữa hoặc là cuối câu để mở rộng khuôn khổ câu: í a, ơ, i, u, ối a, chi rứa
 Ví dụ ở chủ điểm: Quê hương, đất nước tôi chọn bài “ Inh lả ơi” hoặc bài “ Cò lả” bài “ Cò lả” nói về cảnh đẹp khác của đất nước Việt Nam, là vùng đồng bắc bộ trù phú với những cánh đồng cò bay thẳng cánh, ở nơi đó có những con người chịu thương chịu khó mà ai đó đã gặp sẽ không bao giờ quên được. Bài “ Inh lả ơi” là lời mời , gọi các bạn dân tộc Thái, bài hát ca ngợi núi rừng Tây nguyên xinh đẹp, ca ngợi mùa xuân đất nước muôn hoa tươi đẹp. Qua bài hát trẻ sẽ biết thêm một vùng đất tây Nguyên, trẻ sẽ biết thêm một vùng đất Tây Nguyên của Việt Nam. Đó là nơi muôn hoa, muôn lá khoe sắc màu, các bạn ở đó rất thân thiện và vui vẻ. Khi trẻ được tiếp xúc với các bài hát dân ca từ đó vốn từ của trẻ được tăng lên rõ rệt, trẻ biết thêm được các từ của các vùng miền khác nhau từ đó sẽ giúp trẻ dễ dàng làm quen với văn học.
 	Sự minh họa bài chỉ có thể được tổ chức khi trẻ đã thuộc lời các bài dân ca. Và ngược lại chính những vận động minh họa ấy lại là yếu tố gây hứng thú giúp trẻ có thể nhanh thuộc lời bài hát. Chính vì vậy, tôi thường cho trẻ làm quen với lời bài hát kèm theo các vận động minh họa. Vì thế, trẻ hoạt động rất hứng thú và tích cực.
Hình 4: Trẻ vận động bài “Inh lả ơi”
2.3.4: Biện pháp 4: Chuẩn bị địa điểm, thời gian không gian để tổ chức cho trẻ tiếp xúc với các bài hát dân ca.
 	 Các bài hát dân ca thường được kết hợp hay học trong các giờ nghe nhạc. Đa số các giáo viên thường chỉ giới thiệu và bật nhạc cho trẻ nghe mà không tạo ra không gian âm nhạc để trẻ có thể hoạt động một cách tích cực hơn. Nên cần có địa điểm không gian rộng rãi để tổ chức hoạt động một cách hiệu quả.
 	Đồng thời, cần đưa âm nhạc dân ca đến gần với trẻ bằng cách cho trẻ nghe mọi lúc mọi nơi. Có thể trong giờ đón trả trẻ, giờ hoạt động có chủ đích, trước khi trẻ ngủ trưa, và các giờ hoạt động chiều Giaó viên có thể lồng ghép vào các môn học khác : làm quen văn học, làm quen với toán, khám phá khoa hoc, tạo hình
 Ví dụ: Trong tiết làm quen văn học: Kể chuyện“ quả bầu tiên”, cô có thể dẫn dắt bằng cách cho trẻ hát dân ca “bầu và bí”. Cô hướng trẻ đến tình đoàn kết dân tộc thương yêu đồng loại, tình cảm yêu thương với loài vật xung quanh, giáo dục trẻ nhân cách tốt đẹp, khi biết yêu thương giúp đỡ người khác. 
 Trong giờ hoạt động góc, trẻ chơi ở góc thiên nhiên, cô có thể tổ chức cho trẻ chơi trồng hoa, chăm sóc hoa và qua đó trẻ có thể vừa làm vừa hát “Hoa trong vườn” dân ca Thanh Hóa. Hoặc trong chủ đề thế giới động vật với giờ thể dục sáng cô có thể mở cho trẻ nghe “Gà gáy le te”, dân ca cống khao để tạo cho trẻ không khí của một ngày mới sinh động
Hình 5: Trẻ múa hát giờ hoạt động góc
Đặc biệt, phải kết hợp với gia đình trẻ, có một sự phối hợp tốt để trẻ được nghe dân ca ở mọi lúc mọi nơi. Giaó viên phải tuyên truyền cho các bậc phụ huynh biết được lợi ích của việc mang dân ca đến với trẻ, để giáo viên có thể phối hợp cùng phụ huynh dạy dân ca cho trẻ một cách nhịp nhàng, phụ huynh có thể dạy cho các cháu vào những lúc rãnh rổi như: vừa hát vừa nhặt rau giúp ba mẹ hay vào giờ đi ngủ mỗi tối sẽ hát cho bé nghe hoặc có thể mỡ đĩa hoặc hát cùng trẻ với mọi hình thức khác nhau để những lời ca dễ dàng đến với trẻ.
2.3.5: Biện pháp 5: Tổ chức hiệu quả các giờ nghe nhạc nghe hát dân ca.
 	Mỗi hoạt động của trẻ đều nhằm đạt được một mục đích nhất định. Vì thế, hoạt động nào cũng có tính chất riêng của nó. Do đó, người giáo viên cần phải linh hoạt áp dụng vào các hoạt động trong ngày của trẻ, hoặc có thể lồng ghép vào các môn học khác như: là quen văn học, khám phá khoa học, làm quen với toán Nếu như hoạt động nghe nhạc nghe hát dân ca trong hoạt động âm nhạc chỉ là hỗ trợ cho tiết học chính thì chúng ta cũng cần có sự chuẩn bị tốt về các phương tiện đồ dùng dạy trẻ để thu hút và gây được hứng thú cho trẻ. Các bài dân ca trong trường mầm non đóng một vai trò rất quan trọng. Nó không chỉ có chức năng giải trí mà còn góp phần thúc đẩy phát triển trí tuệ, phát triển thể chất cho trẻ, cho trẻ một môi trường hoạt động tập thể, gắn kết với các bạn xung quanh một cách logic, thẩm mỹ, cùng với âm nhạc kích thích trẻ hứng thú, yêu thích môn học. Vai trò của cô giáo khi dạy trẻ các tiết mục múa hát dân ca là phải tạo được sự hứng thú để trẻ say mê, ham thích hoạt động nghệ thuật. Vì vậy trước khi cho trẻ hoạt động nghệ thuật cô cần có những hình thức gợi mở, dẫn dắt, giới thiệu để lôi cuốn trẻ cùng hòa vào nhịp.
 	Ví dụ như giờ nghe nhạc nghe hát bài “Cò lả” thì cần làm mũ những chú cò để cho trẻ hoạt động. Hay với bài hát “Đi cấy” có thể sử dụng các đồ dùng dụng cụ của người nông dân để thu hút được trẻ.
* Với hoạt động góc: nên tổ chức ở góc âm nhạc mở các bài hát dân ca để trẻ hát theo hay vận động minh họa. Và cần có những dụng cụ âm nhạc để trẻ hoạt động như trống, lắc, bộ gõ
Trong làm quen với toán: cô cho trẻ hát “lý cây bông”, trẻ sẽ đếm số lượng, màu sắc cho các loại hoa trong bài hát dân ca.
* Với hoạt động ngoài trời có thể hát các bài hát dân ca, và chơi các trò chơi dân gian. Có những bài hát được viết lên từ các bài đồng dao cũng tạo nên những hứng thú thu hút sự chú ý của trẻ rất nhiều.
Hình 6: Bé chơi hoạt động ngoài trời 
“Mèo đuổi chuột”
* Với hoạt động chiều ( chủ yếu diễn ra trong phòng nhóm ): nên tổ chức cho trẻ thi hát dân ca, đố vui về kiến thức âm nhạc dân ca để trẻ hoạt động một cách hứng thú và tích cực hơn.
 	Đặc biệt khi tích hợp các bài hát dân ca trong hoạt động chung, giáo viên cần lựa chọn các ca khúc phù hợp và có giai điệu tươi vui thu hút trẻ.
Ví dụ:
- Với môn thể chất: nên lựa chọn các bài hát hồn nhiên, có tiết tấu nhanh và tươi vui như: “lý kéo chài”, “úp lá khoai” khi trẻ thực hiện trò chơi hay vận động nào đó.
- Với môn MTXQ, toán, văn học khi lựa chọn các ca khúc để dẫn dắt hay tổ chức trong trò chơi thì có thể lự chọn các bài hát phù hợp với chủ đề. Ví dụ như với chủ đề nông dân thuộc nghề nghiệp có thể chọn các ca khúc “đi cấy”chủ đề các loài hoa thuộc thế giới thực vật có thể chọn bài “lý cây bông”
Hình 7: Bé chơi hoạt động chiều
 	Ngoài ra, ta thường biết đến các bài hát dân ca của Bắc bộ, Nam bộ hay Trung bộ thì ta cần giới thiệu cho trẻ các bài hát dân ca của các dân tộc như bài “Xòe hoa” – dân ca Thái, “Hoa trong vườn” – dân ca Thanh Hóa, Lý Hoài Nam – dân ca Quảng Trị Thừa Thiên Huế, “ Quê hương tươi đẹp’ – dân ca Nùng Để cho trẻ có thể thấy được sự phong phú của âm nhạc dân ca của dân tộc Việt Nam. Để trẻ yêu thích và có thể lưu giữ những truyền thống ấy.
 	Bên cạnh đó, ta có thể tổ chức các hội thi dân ca, quê hương 3 miền, Bé mầm non với đồng dao – dân ca và trò chơi dân gian Việt Nam để trẻ có thể thể hiện hiểu biết của mình về âm nhạc dân gian. Trong các hội thi, hội diễn văn nghệ thì việc lồng ghép các bài hát dân ca sẽ giúp cho trẻ không chỉ thể hiện mà còn học hỏi thêm được nhiều màu sắc đa dạng của âm nhạc dân tộc Việt Nam.
 Hình 8: Hội thi Bé mầm non với đồng dao – dân ca và trò chơi dân gian Việt Nam
2.4. Kết quả đạt được:
Sau khi áp dụng những biện pháp trên vào, tôi đã đạt được những kết quả như sau:
Nội dung
Số lượng
Tỉ lệ %
Ghi chú
Lựa chọn các ca khúc dân ca phù hợp với trẻ
37
95%

Trẻ biết sử dụng các dụng cụ âm nhạc qua các bài hát dân ca.
35
90%

 Trẻ đọc thuộc lời ca một cách hiệu quả.
38
98%

Trẻ thích và hứng thú nghe nhạc nghe, hát dân ca.
37
96%


Với việc áp dụng thành công các biện pháp trên, đã giúp cho tôi nắm rõ được trách nhiệm của mình, tôi luôn tìm tòi các bài hát phù hợp với trẻ, chuẩn bị đồ dùng phương tiện kỹ lưỡng và giúp trẻ hứng thú, tích cực hơn đối với việc làm quen với âm nhạc dân ca. Trẻ có những thay đổi tích cực trên tất cả mọi mặt cụ thể là trẻ am hiểu hơn về các bài hát dân ca, hiểu được nội dung, ca từ của bài hát. Khả năng cảm thụ âm nhạc, tiết tấu, giai điệu ghi nhớ bài hát được nâng cao một cách hiệu quả, rõ rệt. Bên cạnh đó, trẻ có thể tự tổ chức các trò chơi, câu đố về nhạc dân ca, trẻ thể hiện những tình cảm yêu quê hương, yêu đất nước, yêu con người một cách sâu sắc tha thiết hơn thông qua những bài hát dân ca.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:
3.1. Kết luận:
Qua việc nghiên cứu đề tài trên, tôi đã rút ra được một số bài học kinh nghiệm sau:
- Ca dao dân ca có tầm quan trọng rất lớn đối với sự phát triển của trẻ nhỏ. Đặc biệt là sự phát triển về thẫm mỹ trong lĩnh vực cảm thụ âm nhạc của trẻ, về việc lưu giữ các truyền thống âm nhạc của Việt Nam.
- Những trẻ cảm thụ tốt về âm nhạc dân ca thường có xu hướng về nghệ thuật khá tốt.
- Cần phải tổ chức lồng ghép các ca khúc dân ca không chỉ trong tiết học, các giờ học hát nghe hát mà có thể nghe trong giờ đón, trả trẻ
- Khi tổ chức dạy trẻ nghe hát học hát các bài hát dân ca, giáo viên cần tìm hiểu và lựa chọn những bài hát có nội dung phù hợp với trẻ.
- Ngoài việc chuẩn bị các ca khúc thì việc lựa chọ các phương tiện đồ dùng dạy học cũng ảnh hưởng rất lớn đến việc thu hút và gây hứng thú cho trẻ.
- Không chỉ trên lớp mà giáo viên cần kết hợp với phụ huynh để trẻ được tiếp xúc với môi trường âm nhạc dân ca nhiều hơn.
- Bằng việc tổ chức các biện pháp mang dân ca đến gần với trẻ hơn, sẽ giúp trẻ vừa được học các phương pháp những kiến thức mới mẻ về thế giới xung quanh vừa đảm bảo được tinh thần và cảm hứng lưu giữ các giá trị truyền thống dân tộc.
3.2. Kiến nghị:
 	Qua một thời gian áp dụng khi đưa dân ca đến với trẻ mầm non tôi đã đạt được một số kết quả nhất định, mà qua đó ta có thể thấy rằng âm nhạc dân ca có vai trò to lớn như thế nào đến với trẻ. Và để có thể đưa dân ca đến gần với trẻ mầm non hơn nữa, bên cạnh bản thân tôi luôn cố gắng tự rèn luyện và phấn đấu, cũng cần có sự quan tâm góp ý, giúp đỡ của các cấp lãnh đạo và ban giám hiệu nhà trường và các bậc phụ huynh để tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Tôi có một số kiến nghị lên phía ban giám hiệu cũng như các cấp lãnh đạo như sau:
+ Hàng năm có thể tổ chức các lễ hội âm nhạc dân gian, để qua đó trẻ được hoạt động giao lưu thể hiện được tài năng cũng như hiểu biết của mình với loại hình âm nhạc này.
+ Cần bổ sung, cung cấp các đồ dùng, trang phục, các đạo cụ để trẻ hứng thú hoạt động hơn không chỉ trong khi học mà còn trong khi vui chơi, sinh hoạt.
 	Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi trong việc tổ chức cho trẻ mầm non được tiếp xúc gần gũi với dân ca Việt Nam, về một số chủ đề và đã áp dụng vào tất cả các giờ học đạt kết quả tương đối tốt nhưng cũng còn có nhiều thiếu sót.
Tôi rất mong được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp góp ý cho bài sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn, tham gia một phần nhỏ của mình vào sự nghiệp giáo dục mầm non của huyện nhà.
 Nam đà, Ngày 10 tháng 12 năm 2016 
 Người viết
 Lê Thị Hồng Phượng
XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG