Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc theo chương trình giáo dục phổ thông 2018

m thích, say mê học tập. Bên cạnh đó, đồ dùng trong các tiết học trực quan còn giúp phát triển khả năng quan sát, cũng như tư duy và trí tưởng tượng, kích thích tính tò mò muốn khám phá. 
 Ví dụ: khi dạy bài “Chú voi con ở Bản Đôn” lớp 4, tôi sẽ đưa hình ảnh chú voi để học sinh quan sát 
 -Khi dạy bài “Em yêu trường em” lớp 3, tôi sẽ đưa hình ảnh mái trường để học sinh quan sát
* Biện pháp 5: Tổ chức một số trò chơi nhỏ trong tiết học: 
 Trò chơi âm nhạc là một hoạt động thực hiện yêu cầu đổi mới phương pháp dạy Âm nhạc theo chương trình bậc Tiểu học. Trò chơi âm nhạc nhằm giúp giáo viên thay đổi các hình thức hoạt động trong tiết dạy và giúp Học sinh thư giãn, hứng thú theo tinh thần chơi mà học Âm nhạc. Trong thực tế dạy học, giờ học nào tổ chức trò chơi cũng đều gây được không khí học tập hào hứng, thoải mái, vui nhộn. Kích thích trí tưởng tượng của các em. Giáo viên cần chuẩn bị và chủ động thay đổi linh hoạt các trò chơi qua các tiết học. 
 *Trò chơi Ô chữ kỳ diệu :
 – Trò chơi này ta có thể áp dụng cho phần giới thiệu bài hoặc củng cố nội dung trong phân môn dạy hát. Giáo viên có thể cho ra một ô chữ nói về nội dung của bài, tên tác giả, hoặc những chi tiết gợi ý có liên quan đến bài hát để học sinh giải mã ô chữ và tìm ra yêu cầu của giáo viên.
 Ví du 1 : – Giới thiệu bài hát “Chú ếch con” Âm nhạc lớp 3. Ta tiến hành :
 + Ô chữ của cô có 9 chư cái, nói về một con vật mà thường kêu vào lúc trời chuẩn bị mưa sau khi trời tạnh mưa, nó còn có bà con họ hàng với con vật có hình dáng sần sùi được xem là “ Cậu ông trời”
C
H
U
Ê
C
H
C
O
N
 + Gọi học sinh lần lượt đoán ô chữ :
Chữ C : có 3 chữ 
Chữ H : có 2 chữ 
Chữ U : có 1 chữ 
Chữ O : có 1 chữ 
Chữ N : có 1 chữ
Chữ Ê : có 1 chữ Ê.
 * Trò chơi xem tranh đoán bài hát:
 Giáo viên cho học sinh xem một số bức tranh và hỏi học sinh bức tranh gợi nhớ đến bài hát nào đã học
 +Ví dụ: Bài hát “Đếm sao” âm nhạc lớp 3	
+ Bài hát “Bàn tay mẹ” âm nhạc lớp 4
 - Trò chơi ghép tranh đoán bài hát:
 Cắt một bức tranh ra nhiều mảnh rồi cho Học sinh thi đua cá nhân hoặc theo nhóm ghép bức tranh lại nhanh và chính xác nhất. Ghép xong bức tranh cho học sinh đoán tên bài hát.
 Ví dụ: Bức tranh bài hát “Gà gáy” Âm nhạc lớp 1
 - Trò chơi nghe giai điệu đoán tên bài hát:
 - Giáo viên dùng nhạc cụ đánh giai điệu một số câu hay cả bài hoặc mở băng (đĩa) nhạc cho học sinh nghe giai điệu rồi cho Học sinh đoán tên và bài hát đó.
 Ví dụ:
 + Giáo viên đánh giai điệu câu hát trong bài “Gà gáy” âm nhạc lớp 1
 + Giáo viên đánh giai điệu bài hát Hoa lá mùa xuân- Âm nhạc lớp 2
 *Biện pháp 6: Thay đổi vị trí, địa điểm học tập:
 Bàn ghế của học sinh được sắp xếp lại, nhằm hỗ trợ cho hoạt động học tập của các em, tạo nên không gian mới trên nền của không gian lớp học có sẵn, giáo viên xếp bàn ghế học sinh thành các cặp, các nhóm hoặc hình chữ U để tạo không gian cho các em hoạt động, biểu diễn với các bài hát hoặc chơi các trò chơi âm nhạc. Cách xắp xếp bàn ghế trong phòng học đòi hỏi mỗi giáo viên phải có sự sáng tạo, linh hoạt phù hợp với nội dung học tập, hoạt động của học sinh và mục tiêu của tiết học.
 Các giờ học âm nhạc thường diễn ra ở trong lớp, tuy nhiên giáo viên có thể thay đổi môi trường, không gian học âm nhạc như ở sân trường, sân khấu, tạo hứng thú cho các em ở địa điểm mới.
 Ví dụ: Giáo viên cho học sinh sắp xếp bàn ghế theo nhóm:
 +Sắp xếp bàn ghế hình chữ U:
 + Học ở sân trường :
*Biện pháp 7: khuyến khích học sinh tự làm và sử dụng các nhạc cụ tự chế trong các tiết học: 
 Bằng các vật dụng đơn giản, có sẵn trong nhà như: chai, lọ, tre, nứa, gáo dừa, hộp bánh quy, hộp bìa cứng.Qua óc sáng tạo, bàn tay khéo léo chúng ta có thể hướng dẫn các em tự làm một số nhạc cụ âm nhạc đơn giản. 
 Việc tận mắt chứng kiến hoặc tự tay làm các nhạc cụ tự chế, sẽ kích thích các em tính tò mò, tư duy sáng tạo, từ các vật liệu hay món đồ tưởng chừng như chỉ có thể vứt bỏ đi. Sẽ giúp các em thay đổi cách nhìn theo hướng tích cực hơn, biết quý trọng các đồ vật, nhận ra sự hữu ích của chúng và đặc biệt là có ý thức bảo vệ môi trường. 
 không những thế qua những tiết học âm nhạc, đặc biệt là tiết nhạc cụ các em có thể thi đua xem ai làm ra những nhạc cụ đẹp nhất sẽ được khen thưởng, từ đó các em sẽ có sự thi đua, cố gắng như các bạn, tạo sự hứng thú trong học tập. Trong các tiết học Nhạc cụ giáo viên có thể hướng dẫn các em làm những nhạc cụ đơn giản như:
 +Bộ gõ bằng thanh tre:
+Bộ gõ đệm bằng bìa cứng:
 +Bộ gõ bằng gáo dừa khô:
 +Nhạc cụ gõ từ viên đá cuội:
+Bộ gõ từ chai, lọ nhựa:
* Biện pháp 8: Thi đua khen thưởng giữa các tổ, nhóm, cá nhân trong các tiết học:
 Thi đua khen thưởng là một biện pháp rất phù hợp với đặc điểm tâm lý của Học sinh Tiểu học. Bởi thi đua là biện pháp tích cực nhất đem lại hứng thú cho mọi người. Đặc biệt đối với lứa tuổi học sinh nói chung và học sinh tiểu học nói riêng, thi đua khích lệ các em học tập và phấn đấu, đồng thời giúp các em nhận thấy thành quả lao động của mình một cách rõ nhất. Vì vậy, tổ chức thi đua thật tốt sẽ góp phần khích lệ tinh thần học tập, vượt khó khăn và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho các em. Tổ chức và thực hiện tốt các hình thức thi đua sẽ hình thành cho các em ý thức cao trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình.
 Trong các tiết học giáo viên cho các tổ, nhóm, cá nhân thi đua với nhau. Tổ, nhóm, cá nhân nào học tích cực, hăng say xây dựng bài, đi học chuyên cần sẽ nhận được phần quà (bút, vở, thước, viên tẩy, kẹo, hình mặt cười). Hình thức thi đua như thế này vừa mang tính tập thể, vừa mang tính cá nhân. Khi thấy bạn được nhận quà các em sẽ tích cực và cố gắng học tập hơn. Từ đó giúp học sinh hứng thú, tích cực hơn trong tiết học.
 Ví dụ: 
 + Tôi thường tặng cho các em hình mặt cười, hình bông hoa cười.trong các tiết học. 
 + Tặng thư khen vào giữa học kì và cuối học kì
* Biện pháp 9: Thành lập câu lạc bộ Âm nhạc:
 Thành lập và tập hợp những học sinh có năng khiếu ca hát thành một câu lạc bộ. Giáo viên Âm nhạc có trách nhiệm lên kế hoạch và tổ chức cho các em hoạt động. Nội dung hoạt động chủ yếu là tập cho các em những bài hát mới, những bài hát truyền thống.
 Thông qua câu lạc bộ tạo cho các em có sân chơi bổ ích, để các em được giao lưu, học hỏi lẫn nhau. Giúp cho các em thêm mạnh dạn, tự tin sáng tạo khi hoạt động tập thể. Tạo sân chơi, mới lạ hấp dẫn, nâng cao tinh thần say mê ca hát cho học sinh nhằm đẩy mạnh các hoạt động văn nghệ của lớp, trườngBên cạnh đó tìm và phát huy những học sinh có năng khiếu luyện tập các tiết mục biểu diễn trong các hội nghị, đại hội, lễ khai giảng, sơ kết, tổng kết, sinh hoạt ngoại khóaQua đó tạo nguồn lực tham gia các hội thi, phong trào.
 Từ những ngày đầu thành lập tháng 9 năm 2018 chỉ có 20 em tham gia, cho đến nay số lượng đã tăng lên 178 em. Câu lạc bộ sinh hoạt đều đặn 1 tuần 1 buổi vào chiều thứ 6 hàng tuần.
*Biện pháp 10: Phối hợp giữa gia đình và nhà trường:
     Sự kết hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường trong việc nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc là điều kiện tốt nhất để trẻ phát huy những tài năng, năng khiếu âm nhạc ở học sinh. 
 Đặc biệt, trong giai đoạn chúng ta đang thực hiện theo chương trình giáo dục phổ thông mới, cùng với sự xuất hiện của dịch bệnh Covid- 19 trong những năm gần đây và ngày càng diễn biến phức tạp thì việc phối hợp giữa giáo viên và phụ huynh, nhà trường và gia đình là điều rất quan trọng. Việc chủ động, linh hoạt áp dụng các hình thức dạy và học nhằm thích ứng với điều kiện phòng chống dịch bệnh Covid- 19 càng thể hiện rõ nét, sinh động hơn mối quan hệ này. Trong đó thực tế ghi nhận nỗ lực đáng kể của các bậc phụ huynh, cùng với cha mẹ các cháu, mọi thành viên trong gia đình như ông, bà, anh chị.cũng có thể dành sự quan tâm thiết thực trong việc chỉ dẫn các cháu học bài, làm bài tại nhà.
 Vì vậy tôi thường xuyên trao đổi với cha mẹ học sinh chương trình học ở trên lớp và hướng dẫn phụ huynh kèm cặp thêm tại nhà, khuyến khích, động viên con em mình học tập. Ngoài ra tôi cũng tuyên truyền với phụ huynh ủng hộ đóng góp 1 số nguyên vật liệu phế thải như: Vỏ hộp bánh quy, chai lọ, vỏ lon bia.. để làm thêm 1 số đồ dùng, dụng cụ học âm nhạc.
       Khi có sự kết hợp của giáo viên và phụ huynh tôi thấy hiệu quả giáo dục âm nhạc tăng lên rõ rệt. Học sinh mạnh dạn hơn, tự tin hơn, các kỹ năng của các em cũng thay đổi theo hướng tích cực. Về phía phụ huynh, họ có cái nhìn đúng đắn hơn về công việc của một giáo viên dạy âm nhạc. Về phía bản thân giáo viên cũng cảm thấy gần gũi với phụ huynh, có phụ huynh góp sức nên công tác giảng dạy cũng có nhiều thuận lợi, việc giáo dục âm nhạc cho học sinh trong các hoạt động cũng dễ dàng, thuận lợi hơn.
3.2 Khả năng áp dụng của sáng kiến:
 Sáng kiến đã được áp dụng từ tháng 9 năm 2020 đến tháng 5 năm 2021 trong việc dạy môn âm nhạc của trường tiểu học Trần Phú ở tất cả các khối lớp và mang lại kết quả rất thiết thực.
 Để áp dụng sáng kiến này cần phải đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học. Sự quan tâm từ phía Ban giám hiệu, các đoàn thể trong và ngoài nhà trường trong công tác giảng dạy bộ môn Âm nhạc. Sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên bộ môn Âm nhạc, giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh học sinh. Người giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc phải luôn tìm tòi, sáng tạo, chủ động đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực và phù hợp với thực tiễn.
 Qua sáng kiến này tôi thấy kết quả đạt được rất khả quan, tôi hi vọng sẽ được công nhận và áp dụng rộng rãi trong các trường tiểu học để học sinh có hứng thú, yêu thích hơn khi học môn Âm nhạc. 
 3.3. Đánh giá kết quả, lợi ích thu được khi áp dụng giải pháp:
 Sau một thời gian nghiên cứu và áp dụng các giải pháp này vào các tiết học Âm nhạc tại trường, bản thân tôi nhận thấy kết quả đạt được là rất khả quan. Số học sinh hoàn thành tốt tăng gấp đôi. 
 Học sinh được phát huy tối đa các năng lực tự nhiên của bản thân trong việc tiếp thu kiến thức và cảm nhận âm nhạc. Học sinh mạnh dạn, tự tin, hứng thú, say mê học tập, tinh thân thoải mái, góp phần phát triển nhân cách, bồi dưỡng tình cảm đạo đức trí tuệ. Chủ động, tích cực bộc lộ năng khiếu bản thân, hòa mình vào tập thể, càng thêm yêu trường, lớp, thầy cô, bạn bè và được phát triển toàn diện.
 - Kết quả khi chưa áp dụng các biện pháp:
Số lớp dạy
Tổng số học sinh
Hoàn thành
Hoàn thành tốt
15
385
303
82 (chiếm 21,2 %)
 - Kết quả sau khi áp dụng các biện pháp:
Số lớp dạy
Tổng số học sinh
Hoàn thành
Hoàn thành tốt
15
385
244
141 (chiếm 36,6 %)
 
 III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ:
1. Kết luận:
 Dạy học là một nghệ thuật. Người giáo viên khi đã chọn nghề dạy học là phải có tâm yêu nghề, đặc biệt là mục tiêu hướng tới và là niềm hạnh phúc nhất trong cuộc đời của người thầy là đào tạo thật nhiều học trò giỏi. Đó là tâm nguyện của tôi cũng như bao thầy cô khác. Tuy nhiên để được kết quả thành công tốt đẹp thì mỗi người giáo viên luôn tìm tòi, sáng tạo, nỗ lực không ngừng với nhiều thách thức và phương pháp tối ưu nhất.
 Mục đích của dạy học là học sinh tiếp nhận kiến thức mà giáo viên truyền đạt một cách nhẹ nhàng, thoải mái, đầy đủ và phong phú. Từ những kiến thức tiếp thu, học sinh còn có khả năng mở rộng phát triển và vận dụng một cách linh hoạt để giải quyết những công việc cụ thể sau này. Vì vậy việc chủ động lĩnh hội kiến thức phải thuộc về học sinh, nhất là học sinh tiểu học - lứa tuổi mà ý thức học tập chưa được xác định một cách đầy đủ, đúng đắn. Các em học đấy nhưng vui mà học, khi vui thích thì việc học tập sẽ là tự nguyện, không bị gò ép thúc bách. Khi học như chơi thì việc học sẽ trở nên nhẹ nhàng, thoải mái. Học âm nhạc trở thành một trong những nhu cầu của trẻ. Song làm thế nào để học sinh thích học mới là vấn đề cơ bản của dạy học mà giáo viên cần phải chú ý. Suy cho cùng học sinh tích cực học tập thì dạy học mới có hiệu quả. Khi sự tích cực học tập của học sinh được thể hiện thì các em sẽ chú ý lắng nghe, hăng hái trả lời những câu hỏi của giáo viên, nêu lên những thắc mắc, những gì mình chưa rõ, chưa hiểu và chịu khó tìm tòi cái mới lạ. Muốn làm được điều này giáo viên phải làm tròn trọng trách của một "Kĩ sư tâm hồn" với đầy đủ trách nhiệm và lương tâm khi tham gia quá trình giáo dục thế hệ trẻ. 
 Chính vì vậy để dạy tốt bộ môn Âm nhạc, người giáo viên cần phải có lòng yêu nghề, mến trẻ, có ý thức trách nhiệm và tinh thần cầu tiến, phải đầu tư phương pháp giảng dạy một cách tích cực nhất, hướng các em tới con đường tiếp nhận những cái hay, cái đẹp từ đó tạo lòng yêu thích, say mê âm nhạc. 
 Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói riêng là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm được đối tượng, tìm hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương pháp, biện pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và tạo sự say mê trong việc vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống.
2. Kiến nghị:
 - Đối với giáo viên Âm nhạc: 
 Là người trực tiếp giảng dạy cho các em, bản thân mỗi người giáo viên cũng phải tự ý thức trách nhiệm trong quá trình giảng dạy. Không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức chuyên môn. Thường xuyên cập nhật thông tin trên mạng Internet, các tư liệu liên quan đến đổi mới trong giảng dạy môn Âm nhạc ở Tiểu học. Tích cực tìm hiểu và quan tâm tới các đối tượng học sinh trong lớp để có biện pháp hướng dẫn các em sao cho kết quả học tập được đồng đều ở tất cả các đối tượng học sinh. Thường xuyên dự giờ thăm lớp đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm cũng như các hình thức tổ chức lớp học. Tích cực tham gia các lớp tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ Âm nhạc để nâng cao trình độ chuyên môn.
 - Đối với nhà trường:
 + Ban giám hiệu, tổ khối thường xuyên dự giờ thăm lớp để tư vấn giáo viên trong việc vận dụng đổi mới phương pháp dạy học được tốt hơn.
 + Tạo điều kiện để giáo viên dạy Âm nhạc được đi giao lưu, học hỏi các đơn vị bạn trong và ngoài huyện.
 - Đối với các cấp quản lí:
 Tạo các điều kiện để giáo viên Âm nhạc cấp Tiểu học được tham gia các lớp tập huấn, các buổi giao lưu, văn nghệ để học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp.
 Trên đây là một số giải pháp mà bản thân tôi thực hiện trong quá trình dạy học môn Âm nhạc tại trường và đã đem lại hiêu quả thiết thực. Tuy nhiên không tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được sự chia sẻ từ các nhà quản lý, quý thầy cô cùng các bạn đồng nghiệp để các giải pháp hoàn thiện hơn góp phần cao hiệu quả giáo dục.
 Tôi xin trân trọng cảm ơn!
                                              Trần Phú, ngày 5 tháng 03 năm 2022
ĐƠN VỊ ÁP DỤNG NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN 
 Nguyễn Thị My Ly
 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phương pháp dạy học Âm nhạc ở trường Tiểu học và Trung học cơ sở – Lê Anh Tuấn (Nhà xuất bản Đại học sư phạm).
Thiết kế bài giảng Âm nhạc lớp 4, lớp 5– Lê Anh Tuấn (Nhà xuất bản Hà Nội).
Hỏi – đáp về dạy học Âm nhạc lớp 4, 5 – Hoàng Long, Hoàng Lân, Lê Đức sang, Lê Anh Tuấn (Nhà xuất bản Giáo dục).
Các trò chơi Âm nhạc (Nhà xuất bản Đại học sư phạm)
Tập bài hát 1- 2- 3- 4- 5 (Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam).
Sách giáo viên 1- 2- 3- 4- 5 (Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam)