Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tạo hứng thú học tập nâng cao chất lượng môn Âm nhạc

y việc sử dụng nhạc cụ để đệm hát cho học sinh trong giờ học hát là rất cần thiết. Với phương pháp này giáo viên có thể chủ động hơn trong công việc, tiết học sẽ diễn ra một cách nhẹ nhàng, học sinh sẽ cảm thấy hứng thú và tập trung của bài học.
Để nắm bắt được thực trạng dạy – học âm nhạc hiện nay, tôi đã tiến hành điều tra khảo sát qua các tiết học âm nhạc của các lớp tại trường
     * Kết quả khảo sát Học sinh trường Tiểu học đầu năm: 2019 – 2020 của 681 em.
* Kết quả cụ thể như sau: 
Khối
Đầu năm
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Khối I
327
105
32,1%
222

67,8%

0
0%
Khối II

354

107
30,2%
247
69,8%
0
0%

2. Biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy môn Âm nhạc
a. Biện pháp 1: Thực hành luyện tập 
Phương pháp thực hành luyện tập bao gồm thực hành hát, thực hành nghe nhạc. Những hoạt động đó xuyên suốt quá trình học âm nhạc trên lớp và cả hoạt động ngoài lớp. Thực hành rèn luyện chính là hình thành kĩ năng thể hiện âm nhạc. 
Ví dụ: Thực hành ở tiết dạy Nghe nhạc. 
Nghe nhạc là một hoạt động có đặc thù riêng. Học sinh tiếp thu âm nhạc qua hoạt động nghe nhạc là một quá trình cảm nhận phức tạp đòi hỏi giáo viên phải có dẫn dắt, gợi mở, khơi gợi cho học sinh một cách khéo léo và tinh tế, tạo điều kiện cho sự phát triển năng lực, cảm thụ âm nhạc của học sinh. Chính vì vậy khi hướng dẫn học sinh tôi đã phải đưa ra các phương pháp đơn giản để học sinh dễ hiểu, dễ cảm nhận. Tôi cho học sinh nghe 1 lần sau đó giới thiệu về tác giả, tác phẩm (ca khúc) đó bằng lời, bằng hình ảnh. Sau đó cho học sinh nghe lần 2. Hướng dẫn học sinh cách cảm nhận qua giai điệu, ca từ một cách đơn giản nhất. Sau đó sẽ nghe lần 3 và nêu ý nghĩa hoặc tác động của âm nhạc đối với đời sống con người. Qua mỗi tiết nghe nhạc sẽ giúp các em thấy được sức mạnh của âm nhạc, tầm quan trọng của âm nhạc trong đời sống hằng ngày.
Ví dụ: Âm nhạc lớp 1 Nghe bài hát Gia đình nhỏ, hạnh phúc to.
Mục tiêu: Giới thiệu cho học sinh một ca khúc viết về chủ đề gia đình.
Cách tiến hành:
- Để xây dựng một gia đình trở nên ấm cúng hơn, hạnh phúc hơn mà mỗi chúng ta là thành viên trong gia đình giống như một ngọn nến lung linh tỏa sáng tỏa hơi ấm trong nhà của mình, thì hôm nay cô mời cả lớp nghe nhạc bài hát Gia đình nhỏ, hạnh phúc to của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung.
- Lần 1: Cho học sinh nghe (Có thể xem video) sau đó giới thiệu về nhạc sỹ Nguyễn Văn Chung sau đó hỏi cảm nhận của học sinh (Vì đây là bài hát quen thuộc).
Tiếp lần 2 Giáo viên hát trực tiếp với phần nhạc đệm và khuyến khích trò hát hoặc đung đưa người theo nhạc. Như vậy giúp học sinh thích thú và cảm nhận theo cách riêng của mình.
- Giáo viên gợi mở cách cảm nhận qua ca từ như: Chúng mình hình dung cả nhà đang ngồi cùng nhau, có những ngọn nến lung linh sắc màu, nghĩ đến bố, mẹ mình, yêu bố mẹ mình như thế nàoSau đó cho học sinh nghe lần 3 và nhắc học sinh chú ý lắng nghe và bộc lộ cảm xúc khi nghe bài hát.
- Giáo viên tổng kết lại những nội dung cần lưu ý trong phần nghe nhạc hôm nay sau đó tuyên dương học sinh tham gia tích cực ở hoạt động nghe nhạc. Khuyến khích các em học sinh về nghe lại, nghe thêm các bài hát khác có chủ đề về gia đình.
b. Biện pháp 2: Biện pháp dùng lời 
Phương pháp này thường được dùng các nội dung sau đây:
+ Giới thiệu tác phẩm, tác giả, kể chuyện âm nhạc, giải thích cách thể hiện bài hát.
+ Đặt câu hỏi gợi mở, hoặc củng cố bài học.
+ Ổn định tổ chức lớp, động viên, nhắc nhở, khích lệ đánh giá học sinh.
Đối với Âm nhạc dùng lời không nhiều, nó không làm phương pháp cơ bản quan trọng nhất nhưng không thể thiếu. Cần chú ý khi sử dụng lời nói trong giảng dạy, cần diễn đạt gọn gàng, mạch lạc, không nói thừa, không nói thiếu, chính xác, dễ hiểu.
Ví dụ: Lớp 2 Thường thức âm nhạc Ước mơ của bạn Đô
- Giáo viên tạo các loại âm thanh đã chuẩn bị như: giấy, cốc, thìa, bàn học.
- Giáo viên đặt câu hỏi: 
Câu 1: Âm thanh phát ra từ đâu?
Câu 2: Ở nhà em hay nghe thấy những âm thanh gì?
Câu 3: Vào tiết chào cờ em nghe thấy tiếng gì.
+ Giới thiệu vào câu chuyện: Các em à! Ngoài các âm thanh nghe được hàng ngày có âm thanh có cao độ, âm thanh định âm không có cao độ thì ngày hôm nay cô sẽ giới thiệu cho các em 1 loại nhạc cụ rất quen thuộc với chúng ta đó là tiếng “Kèn đồng” mà các em hay nghe thấy ở bài Quốc ca mà trong các tiết chào cờ các em thường nghe, hay các doanh trại bộ đội.
+ Giới thiệu, trình chiếu nhạc cụ Kèn đồng: Là nhạc cụ nằm trong bộ hơi, âm thanh của kèn đồng trầm hùng, vang xa. hơi bằng cách thổi một dòng không khí qua miệng, dòng không khí này tạo ra một hiệu ứng kích âm, tạo ra một dao động sóng đứng trong cột không khí bên trong kèn.
- Hướng dẫn HS quan sát 4 bức tranh và kể mẫu cho các em nghe
+ Giáo viên cùng trao đổi nội dung câu chuyện
- Giáo viên gợi ý tranh 1 nhân vật bạn đó tên gì? Đô nghe thấy âm thanh gì vào buổi sáng, ở đâu?
- Giáo viên gợi ý tranh 2: Đô đã có cảm xúc gì khi nghe lại âm thanh tiếng kèn đó trong lễ khai giảng?
- Giáo viên gợi ý tranh 3: Sau khi nghe tiếng kèn song Đô thầm nghĩ gì?
- Giáo viên gợi ý tranh 4: Và ước mơ của Đô là gì?
- Gọi 4 HS lần lượt nhìn tranh và kể lại câu chuyện.
- Giáo viên kể lại câu chuyện lần 2.
+ Hỏi Trong câu chuyện ước mơ của bạn Đô nhạc cụ nào đã được nhắc đến.
- Học sinh có thể thực hiện ở các hình thức tập thể, nhóm hoặc cá nhân
c. Biện pháp 3: Sử dụng trực quan
Sử dụng hình ảnh trực quan rất quan trọng trong giảng dạy môn Âm nhạc. Nhất là trong các tiết Kể chuyện Âm nhạc, Tập đọc nhạc, Âm nhạc thưởng thức, dạy bài hát. 
Ví dụ: Âm nhạc 1 Tiết 12: Câu chuyện âm nhạc: Hội thi giọng hát hay
Mục tiêu: 
- Biết được nội dung câu chuyện Hội thi giọng hát hay.
- Giáo viên cho học sinh quan sát tranh và kể tóm tắt lại câu chuyện.
- Giáo viên khuyến khích học sinh khá xung kể lại câu chuyện cho các bạn nghe?
- Chính vì vậy khi có tranh, ảnh minh họa câu chuyện sẽ hấp dẫn học sinh hơn rất nhiều. Nhìn qua tranh học sinh nhớ câu chuyện dễ dàng hơn.
d. Biện pháp 4: Sửa sai cho học sinh
+ Trong quá trình dạy hát giáo viên nên giúp các em phân biệt được sự khác nhau giữa hát với nói, khi hát âm thanh phát ra phải có độ ngân vang, rõ, đẹp.
+ Khi học trình bày bài hát giáo viên phải nắm rõ được học sinh hát sai ở câu nào, từ nào, đoạn nào sau đó giáo viên sửa kịp thời.
+ Dự kiến chỗ các em hay hát sai đưa ra biện pháp sửa sai phù hợp.
+ Xây dựng cho học sinh thói quen biết lắng nghe và sửa sai.
+ Sử dụng đàn để hỗ trợ sửa sai cho học sinh cũng rất hiệu quả. Từ đó cũng phát huy được khả năng nghe cho học sinh.
e. Biện pháp 5: Hướng dẫn kết hợp gõ đệm
+ Học sinh bước đầu thể hiện được mẫu tiết tấu theo hướng dẫn của giáo viên.
+ Trong phương pháp này giáo viên có thể sử dụng các biện pháp đọc tiết tấu, vỗ tay và sử dụng các nhạc cụ gõ, vận động cơ thể giúp học sinh vừa nắm chắc được kiến thức và thay đổi phong phú hình thức hoạt động giúp học sinh hứng thú hơn. 
Hình ảnh học sinh hát kết hợp gõ đệm
+ Ngoài các nhạc cụ gõ được cấp về bản thân giáo viên làm thêm những đồ dùng khác phục vụ tiết dạy, từ đó có thể khuyến khích học sinh sử dụng những đồ dùng tự chế như chai nhựa, bút chì, thước
Học sinh sử dụng thước để gõ đệm
f. Biện pháp 6: Hướng dẫn kết hợp vận động phụ họa
+ Tùy vào từng nội dung của từng bài mà giáo viên chuẩn bị tốt một số động tác múa đơn giản, rồi thi phạm cho học sinh quan sát và luyện tập cho các em, nhưng vẫn phải phù hợp với nội dung bài học.
+ Giáo viên khuyến khích cá nhân hoặc nhóm sáng tạo các động tác phù hợp với bài hát. 
Hình ảnh học sinh biểu diễn văn nghệ
g. Biện pháp 7: Kiểm tra – đánh giá
+ Tập trung đánh giá các thành phần của năng lực âm nhạc mà môn học có nhiệm vụ hình thành, phát triển ở học sinh. Chú trọng đánh giá các kĩ năng thực hành: hát (đơn ca, song ca, tốp ca), đọc nhạc, biểu diễn,...
+ Kiểm tra đánh giá cá nhân giúp các em khá giỏi phát huy được năng khiếu hơn, và phát hiện được những hạt nhân cho lớp cho nhà trường. Những đối tượng học sinh còn hạn chế về năng khiếu, nhút nhát thì sẽ giúp các em tiến bộ hơn, mạnh dạn hơn.
+ Kiểm tra đánh giá theo nhóm, cách này chỉ mất ít thời gian và có thể kiểm tra được cả lớp.
+ Đánh giá trong quá trình học tập như: hoàn thành tốt, hoàn thành và chưa hoàn thành.
3. Kết quả đạt được
Bằng sự nhiệt tình, tận tâm của bản thân tôi cùng với sự cố gắng của học sinh. Kết quả đạt được thật đáng quý. Tôi thấy các em có rất nhiều tiến bộ trong việc nêu cảm nhận của mình về bài hát, tác phẩm, mạnh dạn nhận xét các bạn trong lớp biểu diễn, từ đó các em tự sửa cho mình hát đúng giai điệu lời ca, mạnh dạn biểu diễn các bài hát, biểu diễn tự nhiên kết hợp với các động tác phụ hoạ. Học sinh tỏ ra rất thích học, rất say mê môn học. Tiết học diễn ra sôi nổi, thoải mái, hứng thú kích thích được lòng say mê âm nhạc của học sinh. Học sinh chủ động tiếp thu một cách dễ dàng. Với những cố gắng trên từ đó thực hiện thành công và phát huy được tính tích cực học tập của học sinh và đồng thời giúp các em thêm yêu thích môn âm nhạc.
- Sau một năm áp dụng các phương pháp trong đề tài này vào giảng dạy đối tượng học sinh của Trường Tiểu học Đại Phúc, trong việc bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn âm nhạc tôi thấy học sinh rất hào hứng khi học môn Âm nhạc. Kết quả kiểm tra qua kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kì, kết quả cuối năm tiến bộ rõ rệt so với đầu năm học cụ thể như sau:
* Kết quả cụ thể như sau: 
TG
Khối I
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Đầu năm
327
105
32,1 %
222
67,8 %
0
0 %
Cuối năm
327
167
51,1 %
160
48,9%
0
0 %

TG
Khối II
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Đầu năm
354
107
30,2 %
247
69,8 %
0
0 %
Cuối năm
354
178
50,3 %
176
49,7%
0
0 %
4. Kết luận
Giáo dục Âm nhạc là nhằm giáo dục tình cảm, tư tưởng cho các em. Biết hát, biết nghe nhạc, biết chơi đàn để nâng cao khả năng thẩm mỹ. Hướng dẫn học sinh học hỏi, tìm hiểu qua các chương trình ca nhạc thiếu nhi, âm nhạc thính phòng của trẻ qua ti vi, đài, đĩa nhạc v.v... Trong năm học này học sinh được tiếp cận với chương trình, sách giáo khoa mới. Các em được phát huy năng lực tự học, tự chủ, sáng tạoChính bởi vậy mọi yêu cầu đối với phương pháp giảng dạy đòi hỏi giáo viên phải thực sự say mê và luôn có sự tìm tòi, sáng tạo.
Giáo viên bộ môn phải phối hợp với các giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh học sinh để hình thành cho các em tình yêu âm nhạc để từ đó các em biết vận dụng vào thực tế cuộc sống.
Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học (dạy học hát thì áp dụng phương pháp nào sẽ đạt hiệu quả? dạy Tập đọc nhạc thì áp dụng phương pháp nào sẽ đạt hiệu quả, dạy kể chuyện âm nhạc cần gì để thu hút sự chú ý của học sinh.
Thường xuyên củng cố và phát triển hứng thú của học sinh trong giờ học.
Tăng cường các hoạt động Âm nhạc trong lớp, trường để học sinh được
xem, được nghe, được thể hiện và bình luận như biểu diễn văn nghệ, thi “Tiếng hát học đường”; “Em yêu làn điệu dân ca”
Chú trọng việc giáo dục học sinh về phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm. Giúp học sinh phát huy năng lực tự chủ và tự học; kỹ năng giao tiếp và hợp tác nhóm với các thành viên khác; giải quyết vấn đề theo nhiều cách khác nhau một cách sáng tạo.
5. Kiến nghị, đề xuất
a. Đối với tổ, nhóm chuyên môn
- Hàng tuần, trong buổi sinh hoạt chuyên môn, cùng nhau thảo luận, đưa ra ý tưởng và phương pháp rèn học sinh năng khiếu cho các giờ học Âm nhạc.
b. Đối với lãnh đạo nhà trường
- Tổ chức các chuyên đề thiết kế các hoạt động dạy học nói chung và dạy Âm nhạc nói riêng cho các em học sinh, đặc biệt là học sinh phát triển năng khiếu.
- Tham mưu với cấp lãnh đạo xây dựng cơ sở vật chất, trường lớp, giảm bớt sĩ số học sinh để lớp học rộng rãi, tạo điều kiện cho các em có không gian hoạt động dễ dàng hơn.
c. Đối với Phòng giáo dục và đào tạo
- Tổ chức thêm nhiều chuyên đề để giáo viên được học hỏi nhiều kinh nghiệm của đồng nghiệp. 
 Đại Phúc, ngày 25 tháng 10 năm 2021
 Giáo viên
 Vũ Thị Thảo
PHẦN III. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Kiến thức môn Hát nhạc phổ thông: Hàn Ngọc Bích – Cao Minh Khanh.
2. Dạy hát nhạc ở trường tiểu học: Hoàng Long – Hoàng Lân.
3. Sách thiết kế bài giảng âm nhạc.
4. Nghệ thuật 1: Hoàng Long.
5. Nghệ thuật 2: Hoàng Long – Lê Minh Châu – Hoàng Lân – Nguyễn Hoành Thông.
6. Giáo trình âm nhạc giành cho ngành giáo dục tiểu học: Nguyễn Văn Nhân.
PHẦN IV. MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
Đối với học sinh Tiểu học, Học sinh biết thể hiện và phân biệt những cao độ, trường độ, sắc thái của từng bài hát, thể hiện được năng lực của cá nhân trong giờ học.
- Học sinh biết sáng tạo, tìm tòi học hỏi, biết phát hiện, nghe chuẩn giai điệu của bài hát.
- Tin tưởng vào bản thân, có ý thức học hỏi bạn bè ở trong lớp.
- Kết hợp các phương pháp, hình thức tổ chức, học sinh phát hiện biết tự sửa lỗi cho nhau. 
- Yêu thích ca hát và cảm nhận sâu sắc về nghệ thuật âm thanh.
- Một số hình ảnh về phong trào thi văn nghệ của học sinh .
Hình ảnh học sinh đạt giải nhất thi diễn văn nghệ tại trường
Hình ảnh học sinh đạt giải nhì thi diễn văn nghệ tại trường
Hình ảnh học sinh đạt giải ba thi diễn văn nghệ tại trường
Hình ảnh học sinh tham gia múa hát tập thể
Hình ảnh học sinh tham gia văn nghệ 
Đánh giá, nhận xét của tổ chuyên môn ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 
 	 Tổ, nhóm chuyên môn 
Đánh giá, nhận xét của đơn vị
............................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 
 Hiệu trưởng