Sáng kiến kinh nghiệm Một số đề xuất giúp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức

 quả cao. Bởi lời ca, tiếng hát kết hợp với phần nhạc cụ phối khí sẽ giúp các em cảm nhận sâu sắc hơn về nội dung bài hát, kích thích khả năng âm nhạc vốn có của học sinh.
	b. Giáo viên hát:
	Không ai có thể phủ nhận một điều đó là nghe và thấy trực tiếp bao giờ cũng thú vị hơn là gián tiếp. Dù giọng hát của giáo viên hay hoặc có thể chưa được hay nhưng điều này sẽ đem lại cho các em cảm giác gần gũi và yêu thích phân môn này. Nhưng đôi khi vì điều kiện sức khỏe không cho phép thì giáo viên có thể sử dụng các hình thức nghe nhạc khác.
	c. Học sinh hát:
	Thực tế một số học sinh rất thích hát, các bạn trong lớp cũng rất muốn được nghe bạn mình hát. Vì vậy giáo viên nên khuyến khích các em tự thể hiện những ca khúc thiếu nhi của các nhạc sĩ, kết hợp các động tác múa phụ họa đơn giản. Từ đó tạo hứng thú cho những học sinh nhút nhát, khiến các em cũng muốn tham gia biểu diễn, với phương châm: không có học sinh nào đứng ngoài cuộc. Tùy vào tính chất của từng bài mà có nhiều cách hát khác nhau: đơn ca, song ca, tam ca, tốp ca.
	d.Sử dụng nhạc cụ:
	Giáo viên có thể dùng nhạc cụ để đàn cho học sinh nghe một số bài nhạc độc tấu bằng tiếng loại nhạc cụ có sẵn trong đàn,bằng nhiều hình thức khác nhau giáo viên giúp học sinh phân biệt được nhạc hát và nhạc đàn.Qua đó học sinh có thể đưa ra được nhận xét về màu sắc âm thanh của từng loại nhạc cụ, biết được sự thú vị và tầm quan trọng của nhạc hát và nhạc đàn trong nghệ thuật biểu
 diễn. 
	Tóm lại đây là một trong những phương pháp cần được quán triệt trong suốt quá trình dạy học âm nhạc. Có thể chúng ta không phải là người sáng tác ra được những tác phẩm ấy nhưng chúng ta có thể hiểu được cái hay, đẹp của nghệ thuật tác phẩm giúp thính giác của các em trở nên nhạy bén và tinh tế hơn.
	Phải hết sức quan tâm tới đối tượng mà ta sẽ truyền thụ, vì trí tuệ và khả năng nhận thức của học sinh không đều nhau. Phải thừa nhận rằng ở mỗi em đều có khả năng riêng và khả năng đó sẽ được phát triển khi áp dụng thích hợp (nguyên tắc vừa sức). Cách dạy, cách học này khác với phương pháp thụ động trước kia nên làm cho việc dạy học môn âm nhạc có sinh khí hơn.
3.Phương pháp kể chuyện:
	Lứa tuổi thiếu nhi là lứ tuổi rất thích nghe kể chuyện vì những câu chuyện dễ nhớ, dễ đi sâu vào lòng người kể chuyện còn giúp phát triển tư duy, trí tưởng tượng, bồi dưỡng tình cảm, đạo đức cho học sinh, dạy các em cách chăm chú nghe mà không ngắt lời người khác.
	Phương pháp kể chuyện âm nhạc cũng giống như kể chuyện ở môn Tiếng Việt, chỉ khác ở chỗ là học sinh được nghe nhạc, nhằm minh họa cho câu chuyện và phát triển thẩm mĩ âm nhạc. Tận dụng điều này giáo viên nên thu thập nhiều thông tin, tư liệu về nhạc sĩ, hoàn cảnh ra đời tác phẩm, các loại nhạc cụ.
	Trước khi bắt đầu câu chuyện có thể đưa ra các bức tranh trước, nhằm kích thích trí tưởng tượng của học sinh. Nếu không có tranh ảnh, giáo viên cũng có thể đặt vài câu hỏi trước khi kể chuyện.
	Khi dùng phương pháp kể chuyện thì giáo viên phải nắm vững nội dung cần kể, ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu, có cảm xúc, biết thêm bớt tình tiết để câu chuyện trở nên sinh động, tự nhiên và hấp dẫn hơn, phải dùng ánh mắt và cử chỉ để diễn đạt. Khi đang kể chuyện giáo viên có thể dừng lại và đặt câu hỏi cho các em tham gia trả lời.
4.Phương pháp thực hành - luyện tập:
	Quá trình dạy học không chỉ có lí thuyết mà quan trọng nhất là phải thực hành, không phải ngẫu nhiên thích là cho học hát, ôn bài hát nhiều mà học âm nhạc thường thức ít. Phải qua quá trình học, cảm thị các bài hát rồi các em lại được tập trung tìm hiểu về nhiều điều thú vị qua phân môn âm nhạc thường thức.Thực hiện phương pháp này cần thu hút được sự chú ý tập trung, gợi được hứng thú của học sinh. Nghe xong cho các em thực hành lại và sau đó nêu cảm nhận của mình về nội dung vừa thực hiện, từ đó các em có kĩ năng biểu diễn trước đám đông. Có kĩ năng biết sử dụng âm nhạc để vận động vào các hoạt động khác như tổ chức trò chơi dùng âm nhạc để nồng nghép vào trong các hoạt động của đội và hoạt động ngoại khoá khác trong nhà trường.
5.Phương pháp sử dụng lời nói:
	Cho đến nay phương pháp thuyết trình, giảng giải vẫn luôn được sử dụng rộng rãi trong giờ học. Tuy nhiên tùy từng nội dung của phân môn âm nhạc thường thức mà có thể nói nhiều hoặc ít. Thường dùng lời khi dạy những bài có nội dung sau:
	- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
	- Đặt câu hỏi gợi mở hoặc củng cố bài học.
	- Cho học sinh nghe và cảm nhận tác phẩm.
	- Ổn định tổ chức lớp, động viên nhắc nhở, khích lệ, đánh giá học sinh.
	Với môn âm nhạc không dùng lời nhiều như dạy môn Văn, môn Sử, bởi nó không phải là phương pháp cơ bản quan trọng nhất nhưng không thể thiếu.
	Điều cần chú ý khi dùng lời nói trong giảng dạy phải ngắn gọn, mạch lạc, có chuẩn bị để khi nói không thừa, không thiếu, từ ngữ chính xác, dễ hiểu. Khi giới thiệu tác phẩm cần sinh động, hấp dẫn, gây được hứng thú, thu hút học sinh hào hứng chuẩn bị tiếp thu tác phẩm sắp được thưởng thức.
	Phương pháp sử dụng lời nói không tách biệt độc lập mà thường gắn liền với các phương pháp khác. Chẳng hạn khi sử dụng phương pháp trực quan với các phương tiện dạy học phải dùng lời nói để giải thích là điều cần thiết.
6.Phối hợp chặt chẽ các phương pháp trong tiết dạy:
	Không có phương pháp nào là vạn năng trong dạy học, chúng chỉ mang tính chất tương đối mà thôi, vì vậy việc lựa chọn phương pháp cho từng tiết dạy là rất cần thiết, bởi không phải tiết dạy nào cũng có phần âm nhạc thường thức giống nhau. Đồng ý là sử dụng nhiều phương pháp trong một bài dạy nhưng bao giờ cũng có phương pháp chủ đạo, xuyên suốt và phương pháp khác chỉ là hỗ trợ. Tùy từng nội dung, yêu cầu của tiết dạy mà áp dụng các phương pháp sao cho phù hợp. Trong môn âm nhạc ngoài học hát và tập đọc nhạc thì có 3 dạng phân môn âm nhạc thường thức chủ yếu:
	- Giới thiệu tác giả và tác phẩm.
	- Giới thiệu một số loại nhạc cụ.
	- Giới thiệu một số thể loại âm nhạc.
	a. Đối với phần giới thiệu tác giả và tác phẩm:
 Đầu tiên giáo viên sẽ giới thiệu một số hình ảnh vể chân dung tác giả, nếu có tư liệu hình ảnh về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả từ lúc nhỏ đến lúc trưởng thành càng tốt. Qua các giai đoạn xuất hiện các tác phẩm tiêu biểu thì giáo viên sẽ giới thiệu cho học sinh về hoàn cảnh, xuất xứ của tác phẩm. Ngoài các tác phẩm trong sách giáo khoa thì nên cho học sinh nghe một số tác phẩm nổi tiếng khác của tác giả, cuối cùng là nghe băng đĩa tác phẩm mà bài học muốn giới thiệu. Cho học sinh nêu cảm nhận của mình sau khi nghe xong tác phẩm từ đó rút ra nội dung của tác phẩm muốn truyền đạt. Giáo dục các em liên hệ với thực tế biết cảm nhận và chân trọng những giá trị của tác phẩm đó.
 	b.Đối với những bài giới thiệu nhạc cụ:
 Ngoài những thông tin trong sách giáo khoa, giáo viên nên tìm hiểu tư liệu về các loại nhạc cụ để có thể kể cho học sinh nghe về nguồn gốc, xuất xứ của những loại nhạc cụ đó. Nếu giáo viên có thể sử dụng được càng nhiều loại nhạc cụ càng tốt, điều này sẽ làm cho tiết học trở nên sinh động và dễ dàng hơn. Sự độc đáo của mỗi loại nhạc cụ sẽ tạo nên một thế giới âm nhạc đầy màu sắc nhẹ nhàng đi sâu vào lòng người.
	c. Đối với một số thể loại âm nhạc.
 Căn cứ vào nội dung bài học, căn cứ vào hình thức biểu diễn hoặc đôi khi là tác động của môi trường, của hoàn cảnh ứng dụng mà người ta chia ra làm nhiều thể loại âm nhạc: Một số thể loại bài hát; Một vài nét về âm nhạc thiếu nhi Việt Nam; Vài nét về dân ca một số dân tộc ít người; Một số ca khúc mang âm hưởng 
dân ca; Ca khúc thiếu nhi phổ thơ
 Giáo viên phải giúp các em biết phân biệt từng thể loại âm nhạc vì chúng có tính chất gần giống nhau. Học sinh phải nắm bắt được tính chất, nhịp điệu, âm điệu cũng như hình thức biểu diễn của các thể loại âm nhạc, từ đó giúp các em khắc sâu kiến thức nội dung bài học. Qua đó giúp học sinh nắm vững về một số di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của nhân loại, có ý thức giữ gìn và phát huy các truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình.
 Sử dụng tốt các phương pháp này sẽ giúp các em tiếp thu bài nhanh, đạt kết quả cao. Đặc biệt là kĩ năng thực hành theo tổ, nhóm, mỗi thành viên trong lớp đều phải tham gia bồi dưỡng kiến thức,hình thành tư duy. Bên cạnh đó giáo viên phải tạo không khí vui tươi, sôi nổi, tạo hứng thú cho học sinh. Phải luôn đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá dựa trên chuẩn kiến thức kĩ năng.
IV. Kết quả:
 Với sự áp dụng các phương pháp nói trên, tôi nhận thấy đa số học sinh ở trường tôi dạy đều hứng thú học tập. Trong các đợt kiểm tra giữa kì và cuối kì các lớp đều đạt kết quả cao, số học sinh đạt điểm trung bình trở lên có tăng rõ rệt so với việc sử dụng phương pháp cũ. Tôi cũng phát hiện ra nhiều em rất hăng hái phát biểu, xây dựng bài và thích thú đón nhận hơn.
 Qua quá trình giảng dạy. Tôi nhận thấy kết quả đạt được như trên là rất khả quan. Số học sinh thực hiện được đạt được yêu cầu tăng gấp đôi, tình trạng học sinh không học bài hay không chú ý, nhút nhát và không đạt yêu cầu đã khắc phục được.
 Bản thân tôi thấy tự tin và thích thú hơn trong các tiết dạy của mình. Kết quả tiết dạy được nâng cao rõ rệt. Học sinh yêu thích môn học hơn, các em cũng hứng thú với phân môn Âm nhạc thường thức hơn, nhiều em say sưa quan sát, lắng nghe và trao đổi cùng giáo viên và các bạn. Các em còn tích cực tập luyện các tiết mục văn nghệ chào mừng các ngày lễ lớn trong năm do trường phát động như: chào mừng ngày nhà Giáo Việt Nam 20/11, chúc mừng ngày Quốc tế phụ nữ 8/3, ngày thành lập Đoàn 26/3 bằng cách ghi hình và gửi video dự thi trên các trang Web điện tử do nhà trường phụ trách, được Ban giám hiệu đánh giá cao về chất lượng các tiết mục cũng như phù hợp với lứa tuổi của các em.
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận:
 Qua quá trình tìm hiểu và ứng dụng tôi nhận thấy việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy phân môn âm nhạc thường thức ở trường THCS hiện nay là rất cần thiết. Với việc trang bị đồ dùng dạy học phục vụ cho việc cải cách giáo dục hiện nay sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên trong việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy phân môn âm nhạc thường thức. Tuy nhiên hiện nay còn rất nhiều giáo viên ngại sử dụng hoặc sử dụng chưa được thành thạo đồ dùng dạy học vào việc giảng dạy môn âm nhạc nói chung và phân môn âm nhạc thường thức nói riêng bởi vì cần rất nhiều thời gian chuẩn bị và sưu tầm tài liệu.
 Các phương pháp dạy học đều mang lại kết quả rõ rệt: Phương pháp sử dụng tranh ảnh; Phương pháp kể chuyện; Phương pháp nghe nhạc; Phương pháp thực hành - luyện tập; phương pháp dùng lời.
 Thực tế khi giảng dạy giáo viên nên kết hợp nhiều phương pháp với nhau để hiệu quả của việc dạy phân môn âm nhạc thường thức đạt kết quả cao. Tuy nhiên muốn áp dụng thành công những phương pháp dạy học này thì điều cần quan tâm trước hết là trình độ vận dụng của giáo viên cũng như khả năng 
thích ứng của học sinh. Ngoài ra còn phải xem phương tiện dạy và học có đáp ứng được yêu cầu đổi mới hay không?. Đấy chính là những yếu tố quyết định thành công hay thất bại của việc đổi mới phương pháp dạy và học. Tùy tình hình thực tế của mỗi trường, mỗi lớp để áp dụng các phương pháp trên chứ không nên áp dụng đồng loạt.
2. Khuyến nghị:
 Để thực hiện được theo tinh thần chủ đạo: “ Lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học” cần tăng cường phát huy sự chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy môn âm nhạc nói chung và phân môn âm nhạc thường thức nói riêng ở mức độ cao nhất cần biến học sinh thành những người nghiên cứu, có nhiệm vụ và nhu cầu dành lấy những kiến thức mới về bộ môn âm nhạc. Gíup các em trở thành người phát triển toàn diện về: Đức-Trí-Thể-Mĩ.
 Bản thân tôi là người giáo viên dạy môn Âm nhạc muốn tiết học đạt kết quả cao tôi có một vài kiến nghị sau:
 - Về phía giáo viên:
+ Người giáo viên phải thường xuyên bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ,
 tạo được hứng thu học tập cho học sinh ngày từ đầu tiết học. Biết vận dụng những ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.
+ Phải biết phân loại học sinh về năng lực,hoàn cảnh, sở thích, tâm sinh ly lứa tuổi để áp dụng phù hợp với học sinh. Phải thường xuyên khen thưởng khích lệ kịp thời học sinh.
+ Phối hợp các hoạt động âm nhạc vời các hoạt động khác để làm phong phú nội dung, hình thức để phát triển khă năng âm nhạc của các em học sinh.
 - Về phía nhà trường:
 	+ Trang bị, mua sắm thêm một số trang thiết bị và tài liệu tham khảo để phục vụ cho việc giảng dạy bộ môn
 	+ Đầu tư xây dựng phòng học dành riêng cho bộ môn âm nhạc, để các em có không gian hoạt động riêng.
 	+ BGH và nhà trường thường xuyên quan tâm,giúp đỡ giáo viên và học sinh hơn nữa.
 - Về phía phòng GD&ĐT:
+ Tạo điều kiện giao lưu, học hỏi giữa các trường bạn, giữa các giáo viên cùng bộ môn.
+ Tổ chức nhiều đợt tập huấn, chuyên đề về bộ môn để giáo viên có điều kiện học hỏi kinh nghiệm giảng dạy.
 	Trên đây là một số ý kiến về phương pháp giảng dạy Âm nhạc thường thức trong trường THCS. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của đồng nghiệp để kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc nói chung và Âm nhạc thường thức nói riêng ngày càng được phong phú hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
 Hà Nội, ngày 25 tháng 03 năm 2022
 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của bản thân tôi
 được đúc kết trong quá trình giảng dạy, 
 không sao chép nội dung của người khác.
 Người viết 
 Trần Thị Ánh Hồng 
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hoàng Long - Đỗ Thị Minh Chính (đồng Tổng chủ biên) Âm nhạc 6 - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
2. Hoàng Long (Tổng chủ biên) (2020), Âm nhạc và Mĩ thuật 7(Tái bản lần thứ mười tám) - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
3. Hoàng Long (Tổng chủ biên) (2020), Âm nhạc và Mĩ thuật 8(Tái bản lần thứ mười tám) - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
4. Hoàng Long (Tổng chủ biên) (2020), Âm nhạc và Mĩ thuật 9(Tái bản lần thứ mười tám) - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
5. Hoàng Long (chủ biên) (2007), sách giáo viên Âm nhạc 7(Tái bản lần thứ năm)- Nhà xuất bản Giáo dục. 
6. Hoàng Long (chủ biên) (2007), sách giáo viên Âm nhạc 8(Tái bản lần thứ năm)- Nhà xuất bản Giáo dục. 
7. Hoàng Long (chủ biên) (2007), sách giáo viên Âm nhạc 9(Tái bản lần thứ năm)- Nhà xuất bản Giáo dục. 
8. Hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng môn Âm nhạc - Bộ giáo dục.
9. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc trường THCS - Nhà xuất bản Giáo dục. 
PHỤ LỤC 
1. Số liệu khảo sát trước khi thực hiện đề tài:
Đầu năm học 2021 - 2022, qua các tiết học Âm nhạc và các hoạt động của trường, tôi đã trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn các em về sự yêu thích đối với phân môn Âm nhạc thường thức và đề nghị các em bình chọn qua ô cửa chat của lớp học trực tuyến. Kết quả thu được là :	
Số HS tham gia
Thích học
%
Bình thường
%
Không thích học
%
387
121
31,27%
179
46,25%
87
22,48%
	
	Từ kết quả khảo sát và điều tra cho thấy việc việc tiếp thu các kiến thức âm nhạc và sự yêu thích phân môn Âm nhạc thường thức của các em học sinh là chưa cao. 
2. Kết quả sau khi tiến hành thực nghiệm đề tài:
	Kết quả bình chọn của học sinh thực hiện giữa học kì II:	
Số HS tham gia
Thích học
%
Bình thường
%
Không thích học
%
387
302
78,04%
82
21,18%
3
0,78%