Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Học hát

triển tai nghe và khả năng thể hiện các tính chất Âm nhạc.
	- Phải xây dựng nề nếp, xác định thái độ, ý thức học tập ngay từ bài học đầu tiên.
 - Ở lớp 5, các kỹ năng ca hát như: Tư thế ngồi hát, phát âm, nhả chữ, nghe và cảm nhận âm nhạc, tầm cữ giọng... được duy trì và nâng cao hơn một bước. Vì vậy, giáo viên phải nắm vững các phương pháp và các bước trong giảng dạy để truyền thụ cho các em các kiến thức của bài học cũng như phát triển các kĩ năng đã có của các em một cách tốt nhất.
 4.3 Phối hợp với phụ huynh:
 - Giáo viên cần phối hợp với phụ huynh để giúp các em có năng khiếu âm nhạc phát huy năng lực, sở trường của mình để không chỉ hoàn thành tốt bộ môn âm nhạc mà còn tham gia vào câu lạc bộ “Tiếng hát họa mi” cũng như các phong trào văn hóa văn nghệ trong và ngoài nhà trường. 
 - Bên cạnh đó, nhằm giúp các em chưa thực sự có năng khiếu về âm nhạc, có ý thức học môn âm nhạc chưa cao, việc chuẩn bị đồ dùng học tập, sách vở theo yêu cầu của giáo viên chưa đầy đủ. Giáo viên sẽ báo với phụ huynh để họ đốc thúc, nhắc nhở, kèm cặp con em mình thêm.
 - Thông qua công tác này giáo viên sẽ giúp phụ huynh và học sinh thấy được tầm quan trọng của bộ môn âm nhạc trong quá trình hình thành và giáo dục nhân cách hoàn thiện cho học sinh. Không còn tư tưởng coi đây chỉ là môn phụ.
 Để tháo gỡ những vấn đề còn vướng mắc trên tôi xin mạnh dạn đưa ra một số phương pháp dạy học như sau:
4.4 Xây dựng phương pháp dạy hát:
 4.4.1 Phương pháp luyện thanh: 
	- Luyện thanh ở đầu tiết học hát có tác dụng khởi động, làm mềm mại cơ quan cảm âm và phát âm của các em. Học sinh sẽ nhạy cảm với việc nghe đúng, hát đúng cao độ, phát âm và nhả chữ. Luyện thanh đơn giản chỉ tiến hành 2 - 3 phút với một thang 5 âm hoặc một vài quãng giai điệu đặc trưng của bài hát, sử dụng vài nguyên âm. 
	VD: 2 mẫu luyện thanh đơn giản dưới đây:
 Giáo viên đánh đàn cho học sinh luyện thanh, mẫu 1 giáo viên đánh ở giọng C- dur sau đó đàn lên giọng D- dur: R M F M R cứ thế khi thấy học sinh đọc cao độ vừa phải giáo viên lại đánh thấp giọng xuống. Mẫu 2 thực hiện tương tự. Các em chỉ nên hát với âm lượng từ nhỏ, tới mạnh vừa 
 Hình thức luyện thanh khác có thể bắt nhịp cho học sinh hát một bài tập thể.
	4.4.2 Phương pháp uốn nắn những sai sót cho học sinh:
	Học sinh tập hát có sai sót là điều thường thấy, nhất là em ít tham gia ca hát, hát bài khó cũng làm các em bối rối. Bởi vậy giáo viên không nên nôn nóng, vội vàng. Sửa chữa có nhiều thủ pháp giáo viên không làm cho học sinh luống cuống và mặc cảm, cần giúp đỡ học sinh để các em cảm thấy thoải mái vượt qua khó khăn, nhất là đối với những học sinh yếu. Sau đó có thể kết hợp việc hát mẫu hoặc dùng đàn cho rõ ràng hơn với sự hỗ trợ của các hình dấu trên bảng hay thị phạm bằng tay gợi cho các em hiểu các âm như: “cao –thấp”, “trầm-bỗng”, “ngắn- dài”, “luyến”, “ngắt”
	Giáo viên tập cho học sinh cách lấy hơi và dùng hơi hợp lý. Bằng việc giáo viên phân câu, phân đoạn và kí hiệu lấy hơi sau mỗi câu hoặc ở các dấu lặng chính xác.	
	Về phía phát âm thì với học sinh chúng ta hiện nay phát âm vẫn còn sai nhiều do tiếng địa phương ở các từ như: Xanh, anh. Do vậy đòi hỏi giáo viên phải sửa sai cho học sinh về cách phát âm trong khi hát. Muốn làm tốt điều đó giáo viên phải phát âm chuẩn, hát chuẩn.
4.4.3 Phương pháp dạy hát hoà hợp tập thể: 
- Trong giờ học hát chúng ta vẫn thấy học sinh hát còn chưa được đều, em hát to, em hát nhỏ, hát sớm, hát chậm. Hình thức hát tập thể như: Đồng ca, tốp ca, hợp xướng, hòa giọng Giáo viên cần phải phân tích và giáo dục học sinh biết biểu hiện tính thống nhất và sức mạnh của tập thể trong tiếng hát chung, đó là tiếng hát hoà hợp là hát đều về nhịp điệu, về âm lượng. Giáo viên cần thường xuyên khích lệ những em rụt rè, chưa quen hoạt động tập thể, đồng thời sự tập luyện thường xuyên chắc chắn sẽ tạo được những ý thức và kĩ năng hát hoà hợp trong tập thể. 
4.4.4 Phương pháp dạy hát bài mới:
 Sau khi luyện thanh khởi động giọng, giáo viên giới thiệu và dẫn dắt bài hát bằng những từ ngữ dùng để mô tả các hình ảnh sinh động trong bài hát ra, phải cho các em nghe giai điệu bài hát thông qua đĩa nhạc. Giáo viên nên trực tiếp hát mẫu trên nền nhạc không lời cho các em nghe kết hợp thể hiện cả các động tác phụ hoạ nhằm giúp các em cảm nhận được giai điệu, tính chất của bài hát. Hơn nữa, việc giáo viên làm mẫu trực tiếp còn gây được sự hứng thú chú ý hơn cho học sinh. Các em còn nhỏ, khả năng nhận thức chủ yếu theo bản năng và cảm tính. Do đó, cho các em nghe hát mẫu và đọc đồng thanh lời ca của bài hát, việc giải nghĩa và luyện đọc những từ khó sẽ giúp các em hiểu được ý nghĩa của lời ca là việc làm không thể thiếu. Việc đọc lời ca theo tiết tấu sẽ giúp các em phần nào cảm nhận được tính chất nhịp điệu của bài, người giáo viên chỉ cần hướng dẫn rõ thêm một chút là các em có thể hình dung được những chỗ ngân hay nghỉ sau mỗi câu của bài hát.
Việc lấy giọng một bài hát cụ thể, phù hợp đúng tầm cữ chung cho cả lớp là hết sức quan trọng, điều đó giúp các em dễ dàng điều khiển giọng hát của mình đúng cao độ của bài.
	 Khi các em hát được lời ca và giai điệu của bài, để giúp cho việc luyện tập củng cố, khắc sâu bài học giáo viên phải giúp các em vừa hát, vừa gõ đệm nhạc cụ để tạo sự sinh động của bài hát và giúp các em giữ được nhịp độ của bài mà không bị cuốn nhanh. Việc sử dụng các nhạc cụ để gõ đệm theo khi hát làm cho bài hát sinh động, gây hứng thú và tránh được sự nhàm chán đơn điệu của tiết học. Thông thường, có 3 cách gõ đệm để luyện tập củng cố bài hát đó là: Hát gõ đệm theo nhịp, hát gõ đệm theo phách và gõ đệm theo tiết tấu lời ca. Tuy nhiên tuỳ theo từng bài hát cụ thể mà vận dụng cho phù hợp.
	Sau khi nắm được cơ bản giai điệu của bài hát giáo viên phải tổ chức cho học sinh thể hiện theo các hình thức đơn ca, song ca hoặc tốp ca và động viên, khuyến khích các em là hết sức quan trọng cho dù các em có thể chưa thực hiện được bài hát một cách chính xác và tốt nhất.
	4.4.5 Phương pháp luyện tập, củng cố bài cũ:
	Bắt đầu ở tiết thứ hai, việc chỉnh sửa cao độ, tiết tấu của từng câu hát phải được giáo viên hướng dẫn các em thực hiện đúng nguyên tắc cơ bản. Thông thường học tiết hai tiếp theo là sau khoảng thời gian một tuần. Việc nhớ lại hoàn toàn giai điệu của bài hát không phải học sinh nào cũng làm được. Giáo viên phải lấy giọng cho các em, lại phải thực hiện hát mẫu hoặc cho các em nghe bài hát qua băng để các em nhớ lại giai điệu của bài. Giáo viên dạo đàn, học sinh hát lại bài hát và phát hiện những câu, những từ trong bài hát chưa đúng để sửa chữa cho các em. Khi các em thực hiện đúng cao độ của các câu hát trong bài, việc tiếp theo là giúp các em luyện tập, củng cố. Giáo viên cần đưa ra những yêu cầu, phải nêu rõ những nhiệm vụ mà các em phải thực hiện khi luyện tập bắt đầu từ từng nhóm, từng cá nhân. Giáo viên lắng nghe, chữa từng lỗi sai sót nhỏ của các em, cũng có thể dùng đàn tấu các câu các em hát chưa đúng đó để các em nghe và tự sửa lỗi cho mình. 
	Việc củng cố lại bài hát không chỉ ở việc hát lại lời hát mà còn thực hiện theo một số phương pháp khác, như gõ đệm nhạc cụ nhẩm theo tiết tấu, giáo viên đàn giai điệu, học sinh gõ, nhẩm theo tiết tấu. Nhắc lại tính chất nhạc điệu của bài. Hát, gõ đệm nhạc cụ theo 3 cách. Các hình thức luyện tập này vừa hiệu quả lại vừa thu hút học sinh tham gia. Yêu cầu là giáo viên phải nêu và giao rõ nhiệm vụ cho các em.
	Tóm lại, phương pháp luyện tập củng cố một bài hát là hết sức đa dạng, tuỳ theo từng thời điểm, từng bài mà giáo viên sử dụng, lựa chọn một phương pháp thích hợp. Dù có thực hiện phương pháp nào thì giáo viên vẫn phải luôn sử dụng nhạc cụ để giúp các em cảm nhận thực sự những âm thanh và đặc biệt là gây sự hứng thú cho các em.
 4.4.6 Hướng dẫn học sinh biểu diễn bài hát:
 Sau khi các em đã thực hiện chuẩn xác giai điệu, tiết tấu của bài hát, để khắc sâu trong tâm trí các em và để thể hiện bài hát thêm sinh động, giáo viên phải hướng dẫn các em thực hiện phụ hoạ cho bài hát, chỉ cần đơn giản nhưng phù hợp thì hiệu quả đem lại mới cao. Một số bài giáo viên có thể dạy học sinh một vài động tác múa đơn giản, phù hợp để các em có thêm những lựa chọn khi biểu diễn bài hát. Thông qua những tiết học như vậy học sinh sẽ có những áp dụng sáng tạo trong những lần hội diễn văn nghệ trong nhà trường, các hoạt động ngoại khoá.
- Học sinh tự chọn động tác phụ hoạ cho bài hát: Học sinh có thể nghĩ ra động tác phù hợp với nội dung bài hát và tập trình bày cho đều, đẹp.
	- Tuy nhiên để sự sáng tạo đạt hiệu quả cao, giáo viên cần tạo điều kiện về thời gian cho học sinh chuẩn bị. Thông thường giáo viên thông báo trước một tuần để học sinh chọn nhóm và tập cách trình bày, biểu diễn bài hát. 
	4.4.7 Hát kết hợp với chơi trò chơi:
 Sau khi hát đúng giai điệu của bài hát giáo viên hướng dẫn học sinh chơi trò chơi. giáo viên làm kí hiệu tay theo các nguyên âm: A, U, I, O. Khi giáo viên đưa tay theo kí hiệu, học sinh hát giai điệu chỉ với các chữ cái theo đúng kí hiệu giáo viên hướng dẫn trước lớp. 
*Ví dụ 1: Bài hát: Reo vang bình minh
Câu 1, giáo viên đưa tay kí hiệu chữ A, học sinh hát "A" theo giai điệu của câu 1. “A a a, a a a, á a a a à a”
Câu 2, giáo viên đưa tay kí hiệu chữ U, học sinh hát "U" theo giai điệu của câu 2.
“U ù, u u u ,u u u,u ú ù u u u”
Giáo viên tiếp tục thay đổi các kí hiệu khác cho đến hết bài hát.
Trò chơi này giúp các em thay đổi không khí học tập, đồng thời để kiểm tra việc ghi nhớ giai điệu bài hát của học sinh . 
- Trò chơi "Ai nhanh tai hơn”
Sau khi học xong bài hát giáo viên sử dụng đàn đánh giai điệu một tiết nhạc bất kì cho học sinh nghe và hát lời ca câu nhạc đó. Trò chơi này giúp học sinh nhanh thuộc lời ca, phát triển tai nghe.
Trò chơi “Tìm bài hát theo chủ đề”
Con vật, nhà trường, mẹ, mùa xuân
Việc kết hợp tổ chức một trò chơi trong giờ học hát vừa giúp học sinh nắm kiến thức chắc hơn, sâu hơn, nhanh hơn, vừa tạo ra không khí sôi nổi cho giờ học hát, tạo hứng thú cho học sinh học môn Âm nhạc cũng như học các môn học khác.
4.4.8 Sáng tác lời mới:
Đối với những bài hát có tiết tấu tương đối đơn giản, giai điệu dễ giáo viên có thể khuyến khích các em tìm lới ca mới dựa trên giai điệu nhạc của bài hát đó. Rất nhiều em học sinh có năng khiếu và làm tốt việc này.
	5. Kết quả đạt được: 
Với sự áp dụng các giải pháp nói trên, tôi nhận thấy không khí lớp học sinh động, sôi nổi hẳn lên. Đa số học sinh đều rất hứng thú học tập, qua quá trình theo dõi đánh giá thường xuyên các em đã hoàn thành môn học hát với kết quả rất cao. Đặc biệt đã động viên và khuyến khích kịp thời những em chưa mạnh dạn, chưa tự tin ngày càng có niềm đam mê với âm nhạc hơn và tỏ ra có năng khiếu về phân môn.
* Năm học 2017- 2018:
LỚP
SỐ HS
 HTT 
HT
CHT
5A
33
18/ 33 = 54,5 %
15/ 33= 45,5 %
0/ 33 = 0 %
 5B
35
16/ 35 = 45,7 %
19/ 35 =54,3 %
 0/ 35 = 0%
 5C
34
19/ 34 = 55,9 %
15/ 34 =44,1 %
 0/ 34 = 0 %
 
 Với những biệp pháp trên tôi thấy việc học hát có nhiều tiến bộ vượt bậc nên tôi tiếp tục áp dụng những phương pháp đó trong năm học 2018-2019. Kết quả như sau:
* Năm học 2018- 2019:
LỚP
SỐ HS
 HTT 
HT
CHT
5A
34
25/ 34 = 73.5 % 
9 / 34 = 26.5 %
 0/ 34 = 0 %
 5B
35
22/ 35 = 62.9 %
13/ 35 = 37.1%
 0/ 35 = 0 %
 5C
33
24/ 33 = 72.7 %
9/ 33 = 27.3 %
0/ 33 = 0%
	
 IV- KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ: 
 1. Kết luận chung 
 Trên cơ sở từ thực tiễn giảng dạy Âm nhạc trong trường tiểu học nói chung và học sinh lớp 5 nói riêng. Tôi đã lựa chọn và đưa vào thực tế những phương pháp dạy học của mình trên cơ sở bám sát chương trình hướng dẫn của BGD&ĐT. Các em yêu thích bộ môn hơn, hào hứng học tập hơn. Đặc biệt là kết quả học tập cũng như chất lượng của phong trào văn hóa văn nghệ đã nâng lên rõ rệt, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn.
 Với những phương pháp dạy học đó, các em đã biết trình bày hoàn chỉnh một bài hát, biết cảm nhận về nội dung bài hát. Giáo viên đã động viên cổ vũ các em kịp thời bằng việc đánh giá thường xuyên. Do đó trong giờ học rất sôi nổi và thoải mái, tự giác xung phong lên biểu diễn trước lớp, đem lại cho các em lòng tự tin, sự hứng thú say mê trong học tập. Việc học tốt trong giờ học chính khoá đã giúp học sinh hoạt động tốt trong các hoạt động ngoại khoá.	
 Từ thực tế giảng dạy, kết quả đạt được qua việc áp dụng các giải pháp nói trên, bản thân tôi đúc rút ra một số kinh nghiệm như sau:
 * Bài học kinh nghiệm:
 - Giáo viên phải gây hứng thú cho các em ngay từ phần giới thiệu bài hát mới đến hết tiết học, vì đặc trưng bộ môn đó là học vui - vui học, tránh gò ép đối với học sinh.
 - Phải biết phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh .
- Giáo viên cần phải nắm đặc trưng của bộ môn và từng đối tượng học sinh để có phương pháp dạy học phù hợp, linh hoạt sáng tạo, theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh, bổ sung sáng tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học.
- Giáo viên phải biết sử dụng phương tiện dạy học một cách linh hoạt.
 - Giáo viên phải có lòng yêu nghề mến trẻ, có ý thức trách nhiệm và tinh thần cầu tiến, phải đầu tư phương pháp dạy học một cách tích cực nhất, phải hướng các em tới con đường tiếp cận cái hay, cái đẹp. Từ đó tạo lòng yêu thích, say mê âm nhạc giúp học sinh cảm nhận tốt và sẽ yêu thích môn học. Qua đó bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước và hình thành nên nhân cách con người XHCN cho các em.
Muốn thực hiện những nội dung trên có hiệu quả đòi hỏi mỗi giáo viên phải không ngừng nâng cao kiến thức, bồi dưỡng trình độ chuyên môn vững vàng, thường xuyên học hỏi rút kinh nghiệm ở các đồng nghiệp.
2. Kiến nghị và đề xuất: 
a, Về phía nhà trường:
 - Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp, trong trường bằng hình thức tổ chức hội thi văn nghệ, hoạt động ngoại khóa.
 - Tiếp tục bổ sung thêm một số trang thiết bị, các tài liệu, cơ sở vật chất, đồ dùng để phục vụ cho việc giảng dạy bộ môn đáp ứng nhu cầu học tập và phát triển của xã hội.
 - Động viên, khích lệ kịp thời các em trong học tập, trong công tác văn hóa văn nghệ, đặc biệt là các em có năng khiếu nổi trội. 
	b, Về phía Phòng GD&ĐT: 
 - Tăng cường tổ chức nhiều đợt tập huấn, các tiết chuyên đề âm nhạc để giáo viên có cơ hội học hỏi, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và phương pháp dạy học tốt ở các trường bạn.
	 Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm: “Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Học hát” tôi mạnh dạn đưa ra nhằm giúp các em hứng thú học âm nhạc hơn, thực hành tự tin hơn và có tiến bộ rõ rệt. Tôi rất mong được sự góp ý trao đổi kinh nghiệm của các bạn đồng nghiệp để tìm ra được những phương pháp tối ưu nhất nhằm giúp học sinh có hứng thú và đam mê học âm nhạc, từ đó giáo dục trí thẩm mĩ cho các em, giúp các em hiểu được cái hay, cái đẹp trong cuộc sống, thu hút các em tham gia hoạt động tích cực, giúp các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn, có kĩ năng hát tốt hơn nhằm mang lại hiệu quả cao sau mỗi giờ lên lớp.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
TX Quảng Trị, ngày 05 tháng 05 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
Người viết
Lê Thị Anh Tú
 
XÁC NHẬN 
CỦA LÃNH ĐẠO PHÒNG GIÁO DỤC