Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao khả năng hát bè hòa âm cho học sinh lớp 6

được chương trình GDPT 2018 hiện nay.
B/ NỘI DUNG
I/ Thực trạng.
Thuận lợi:
Được sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường và tổ bộ môn trong việc hỗ trợ giúp đỡ về mặt chuyên môn.
Cơ sở vật chất đáp ứng đủ về mặt dạy và học.
Giáo viên: Có chuyên môn vững vàng và có nhiều năm kinh nghiệm trong công tác giảng dạy. Được tập huấn về chuyên môn đặc biệt tập huấn chương trình GDPT 2018. Giáo viên được thao giảng, dự giờ rút kinh nghiệm về chuyên môn từ các đồng nghiệp.
Học sinh: Đa số học sinh yêu thích bộ môn âm nhạc vì tạo được cho các em sự hứng thú khi các em vừa được học, rèn luyện kỹ năng và vừa được thư giãn “chơi mà học, học mà chơi”. Ngoài ra đa số học sinh có đủ điều kiện để tiếp cận với âm nhạc thông qua máy tính, điện thoại thông minh khi hệ thống truyền thông và mạng internet được phủ kín.
Khó khăn:
Giáo viên: Chương trình GDPT 2018 được đưa vào áp dụng trong những năm gần đây còn nhiều mới mẻ với giáo viên và học sinh so với chương trình GDPT 2006. Có nội dung mới đòi hỏi giáo viên cần có nhiều thời gian nghiên cứu, học tập và trau dồi chuyên môn, trong đó có nội dung hát bè hòa âm còn nhiều trăn trở.
Học sinh: Vẫn còn số ít học sinh còn lơ là, chủ quan trong việc học và rèn luyện kỹ năng, thiếu chăm chỉ. Khi đối diện với nội dung hát bè nhiều học sinh còn ngại khó, chưa mạnh dạn thể hiện.
Kết quả thông qua phiếu khảo sát trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm đầu tháng 9/2023
Khối

TS
Tiêu chí
Đọc	đúng	âm	trụ trong gam Đô trưởng
Đọc đúng gam đô trưởng không kết
hợp với đàn.
Đọc	kết	hợp	các âm trụ, hát bè.
Số lượng
Tỉ lệ( %)
Số lượng
Tỉ lệ( %)
Số lượng
Tỉ lệ( %)
6
438
95
21,69
73
16,67
47
10,73

II/ Giải pháp thực hiện.
Hát bè là kỹ thuật hát mang tính nghệ thuật cao trong thanh nhạc. Hát bè là kỹ thuật hát xuất hiện khi có từ hai giọng ca trở lên như song ca, tốp ca hay dàn hợp xướng. Bè cũng có bè chính và bè phụ họa kết hợp chặt chẽ với nhau để hỗ trợ cho giọng ca chính. Hát bè cũng giống như việc chúng ta tô điểm thêm cho một bức tranh thêm sinh động. Giọng hát bè sẽ làm nổi bật giọng hát của người chính tạo ra âm thanh đầy đặn và nhiều màu sắc hơn. Thêm nữa hát bè sẽ giúp cả bài hát được hay và hài hòa hơn. Nhiều khán giả nghĩ rằng hát bè không có nhiều tác dụng trong một ca khúc, nhưng đối với buổi trình diễn live mà không có bè kết hợp thì dù ca sĩ có giọng hát hay đến mấy cũng sẽ có cảm giác đơn điệu, thiếu màu thiếu vẻ. Sau đây tôi xin trình bày một số giải pháp để giúp học sinh hát bè hòa âm đạt hiệu quả hơn.
Đọc âm trụ trong gam đô trưởng:
Bước 1: Xác định âm chủ theo từng chất giọng.
Mỗi em học sinh đều có tầm cữ giọng giọng khác nhau như nam cao, nam trung, nam trầm, nữ cao , nữ trung nữ trầm. Giáo viên cần giúp học sinh xác định âm chủ phù hợp theo từng chất giọng của mình trong thang âm mà học sinh đó đạt được. Nhưng phần lớn học sinh nam đều đọc được gam đô trưởng ( Cdur ). Còn giọng nữ là la trưởng ( Adur) .
Bước 2: Đọc thuộc lòng gam.
Sau khi xác định âm chủ phù hợp với chất giọng thì học sinh phải thuộc lòng
gam.
Bước 3: Đọc âm trụ trong gam đô trưởng ( Cdur ).
Đọc thuộc các âm chủ trong gam đô trưởng rất quan trọng. Cần phải đọc chậm rãi và thường xuyên các âm ( đồ - mi- sol – đố ) từ cao xuống thấp và ngược lại.
Đọc kết hợp các âm trụ trong gam đô trưởng ( đọc bè ):
Trước khi học cách đọc bè chúng ta cần nắm được quy tắc phối bè trước, có rất nhiều nguyên tắc cần biết trong bè, nhưng 3 quy tắc đầu mà chắc chắn phải biết đó là bè quãng tám, quãng năm và quãng ba.
Bè quãng 8: Người thực hiện bè theo giai điệu của bài hát và cách với cao độ người đọc chính một quãng tám.
Bè quãng 5: Cũng giống như hai kỹ thuật đọc bè trên thì kỹ thuật bè quãng năm người đọc phụ sẽ đọc chung giai điệu với người đọc chính nhưng phải đảm bảo cao độ cách nhau một quãng 5.
Bè quãng 3: Kỹ thuật đọc bè quãng ba khó hơn, yêu cầu người đọc phải luyện tập để nâng cao trình độ. Người bè phụ sẽ đọc cùng lúc theo giai điệu cùng người đọc chính và cách nhau cao độ một quãng ba.
Sau khi đọc nhuần nhuyễn cao độ bằng tên nốt giáo viên có thể thay thế tên nốt bằng các mẫu âm ( i, a, ô, mi, ma, mô, mê,...). Khi kết hợp đọc bè hay hát bè đòi hỏi người hát bè chính hay bè phụ đều cần phải có sự tập trung, cần phải đúng cao độ và phải nghe được giọng bè của mình. Chú ý là sự hòa quyện của hai chất giọng là điều quan trọng nhằm tạo sự lôi cuốn và tính nghệ thuật cao trong âm thanh.
*Kết luận: Để học được cách hát bè đầu tiên học sinh cần nắm rõ được nốt trong bài hát. Như vậy thì khi bắt đầu tập bè học sinh sẽ không bị bỡ ngỡ. Quan trọng nhất đó là phải xác định đúng cao độ để bè không bị lệch quãng với người hát chính. Ban đầu tập hát bè có thể khiến học sinh không quen, nên hãy tập cho học sinh những câu hát ngắn từ 2-4 nhịp.
Dần dần khi học sinh đã có khả năng cảm âm tốt hơn thì giáo viên tập những câu hát dài hơn.
Cần đảm bảo được giai điệu của phần bè bám theo giai điệu chính và bổ trợ cho giọng chính tốt nhất. Ban đầu không cần quá cầu toàn. Sau một thời gian luyện tập thường xuyên học sinh sẽ tự tin và cảm nhận được cách bè hợp lý nhất.
Những điều cần chú ý khi hát bè:
Khi thực hiện bè nhất định cần phải tuân theo quy tắc quãng, hợp âm, nếu tự ý thay đổi có thể khiến bài hát nghe rất khó vào tai.
Không giống với các loại ngôn ngữ khác, tiếng việt chúng ta có các thanh dấu trong từ ngữ nên khi hát bè thay đổi quãng, cao độ có thể khiến ý nghĩa câu bị thay đổi hoặc không rõ, vì thế chúng ta cần chọn những đoạn phối bè hợp lý nhất tránh trường hợp bè mà nghe rất bị ép từ.
Tuyệt đối không được hát bè với âm lượng lớn hơn giọng chính vì nghe ca khúc sẽ không hài hòa.
Trò chơi “ Ai thính tai hơn”:
Đây là trò chơi mà giáo viên có thể áp dụng vào nội dung hát, đọc nhạc hoặc trò chơi khởi động tiết học. Ngoài việc tạo sự hứng thú trong tiết học nó còn giúp rèn luyện cảm âm cho học sinh. Trò chơi áp dụng phương pháp Kodaily ( kí hiệu bàn tay ).
*Cách chơi 1: Chia lớp làm 02 nhóm quan sát bàn tay của giáo viên ( nhóm 1 quan sát bàn tay trái, nhóm 2 quan sát bàn tay phải ). Nhiệm vụ của mỗi nhóm là phải đọc đúng tên nốt và cao độ của bàn tay mà nhóm mình quan sát. Khi giáo viên thay đổi cao độ mà nhóm nào đọc sai cao độ là nhóm đó thua cuộc.
Lưu ý: Giáo viên chỉ sử dụng kí hiệu bàn tay ở các âm trụ trong gam đô trưởng.
*Cách chơi 2: Chia lớp thành 4 nhóm để thi đua trắc nghiệm A, B, C, D. chọn lớp trưởng làm thư kí bảng đen. Sử dụng bảng A, B, C, D để trả lời bằng cách giơ bảng. Giáo viên đàn 2 nốt bè ở âm trụ trong gam đô trưởng. Sau đó học sinh chọn câu trả lời mà các em nghe được bằng cách giơ bảng cùng lúc sau khi giáo viên đọc khẩu lệnh “giơ bảng”. Giáo viên công bố kết quả đúng và thư kí ghi nhận. Kết thúc trò chơi thư kí tổng hợp nhóm nào có kết quả đúng nhiều nhất là đội chiến thắng.
Kết quả đạt được :
Thông qua sáng kiến ‘‘Nâng cao khả năng hát bè hòa âm cho học sinh lớp 6’’ bước đầu đã mang đến kết quả khá khả quan. Học sinh tự tin hơn trong học hát khi đối diện với những câu hát có bè hòa âm. Năng lực âm nhạc của học sinh được nâng lên, học sinh thích thú hơn trong giờ học khi được tham gia trò chơi. Tuy nhiên đối với học sinh ít năng khiếu, cảm âm chưa được tốt đòi hỏi các em cần cố gắng nhiều hơn và cần thời gian tập luyện nhiều hơn.
Tính mới của sáng kiến :
Trong sáng kiến này tôi xây dựng một số phương pháp nhằm giúp cho học sinh phát huy được khả năng đọc và cảm thụ âm nhạc thông qua đọc gam và các âm trụ trong gam từ đó bước đầu nâng cao khả năng hát bè cho học sinh lớp 6. Giúp các em hình thành kỹ năng âm nhạc trong đời sống từ đó khơi gợi cho các em lòng say mê và yêu thích học âm nhạc.
Việc vận dụng sáng kiến “Nâng cao khả năng hát bè hòa âm cho học sinh lớp 6” mang tính thực tế, trải nghiệm và phát triển kĩ năng âm nhạc nên khi áp dụng giúp học sinh tự tin mạnh dạn, hứng thú với các bài hát, hát đúng cao độ, trường độ, tiết tấu.
Bằng những phương pháp khác nhau giáo viên luyện tập cho các em học sinh có những kỹ năng làm chủ cao độ và xác định cao độ bằng chính chất giọng của mình. Từ đó giúp các em hát bè hào âm chính xác hơn.
Với những định hướng cơ bản về đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh THCS trong các bài hát. Giáo viên hướng dẫn cho học sinh để phát huy tính tự học, tự tìm tòi, sáng tạo và quan trọng hơn là sự hứng thú học tập cho học sinh thông qua hát bè hòa âm.
Kết quả khảo sát
Khối

TS

Thời
gian khảo
Tiêu chí
Đọc đúng âm trụ trong	gam	Đô
trưởng
Đọc	đúng	gam đô trưởng không
kết hợp với đàn.
Đọc kết hợp các	âm	trụ,
hát bè



sát
Số lượng
Tỉ	lệ(
%)
Số
lượng
Tỉ lệ
( %)
Số
lượng
Tỉ lệ
( %)

6

438
9/2023
95
21,69
73
16,67
47
10,73
2/2024
303
69,18
360
82,19
365
83,33

Khả năng nhân rộng:
Các giải pháp trên có thể áp dụng cho nội dung hát ở tất cả các khối lớp 6, 7, 8.
Đặc biệt là chủ đề 6 thuộc chương trình GDPT 2018.
Biện pháp trên có tính khả dụng rất cao với các em học sinh lớp 6 hiện tại vì các bước được hướng dẫn từ chi tiết đến tổng thể nên chúng ta có thể áp dụng dễ dàng.
Biện pháp trên vẫn được áp dụng trong năm học 2023-2024 và tiếp tục ở những năm học tiếp theo với mong muốn đạt được ở các em là hát bè hòa âm trong nội dung hát.
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Qua thực tế giảng dạy bộ môn âm nhạc ở trường THCS, từ những kinh nghiệm thực tế với những kiến thức đã học và những ý kiến đóng góp của đồng nghiệp, tôi đã thực hiện “Nâng cao khả năng hát bè hòa âm cho học sinh lớp 6” trong điều kiện trang thiết bị còn hạn chế. Qua đó thu hút các em tham gia hoạt động tích cực, giúp các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn, có kỹ năng cảm thụ âm nhạc tốt hơn. Tuy nhiên, đây mới chỉ là cách nhìn chủ quan của cá nhân trên một đối tượng học sinh nhất định chắc chắn vẫn còn nhiều thiếu sót, hạn chế cần được góp ý bổ sung khắc phục. Rất mong được sự đóng góp của thầy cô giáo, đồng nghiệp để giúp cho sáng kiến này đạt hiệu quả cao hơn nữa.
CHỦ ĐỀ 6: CÙNG VUI HÒA CA
Tiết 1
Hát: Em đi trong tươi xanh.
Hoạt động 1: Xác định vấn đề /nhiệm vụ học tập ( 10p )
Mục tiêu: Học sinh xác định được âm chủ, các bậc âm trong gam đô trưởng.
Nội dung: Học sinh khởi động thông qua trò chơi Ai thính tai hơn.
Sản phẩm: Học sinh nắm được nội dung chính của bài học. Xác định được âm chủ, các bậc âm trong gam đô trưởng
Tổ chức thực hiện:
Phương pháp: Trò chơi
Kỹ thuật: Chia nhóm.
Khởi động :
Trò chơi khởi động “ Ai thính tai hơn” ( 4 phút )
Cách chơi: Chia lớp làm 02 nhóm quan sát bàn tay của giáo viên ( nhóm 1 quan sát bàn tay trái, nhóm 2 quan sát bàn tay phải ). Nhiệm vụ của mỗi nhóm là phải đọc đúng tên nốt và cao độ của bàn tay mà nhóm mình quan sát. Khi giáo viên thay đổi cao độ mà nhóm nào đọc sai cao độ là nhóm đó thua cuộc.
Nội dung
Hoạt động giáo viên – học sinh

Tay trái	Tay phải
( Nhóm 1)	( Nhóm 2)
Đô	Đô
Chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV cho HS quan sát kí hiệu bàn tay và đọc đúng cao độ.
GV lắng nghe và quan sát.
Thực hiện nhiệm vụ học tập
Học sinh đọc đúng cao độ theo kí hiệu bàn tay.
Báo cáo, thảo luận:
Giáo viên nhận xét, đánh giá

	
Kết quả, nhận định:
Gv công bố nhóm thắng cuộc.
Hs theo dõi đánh giá và chuẩn bị tâm thế vào bài mới.
Hoạt động2: hình thành kiến thức mới( 25p)
Mục tiêu: Hs nắm được đoạn, câu và các kí hiệu trong bài, thảo luận nhóm.
Nội dung hoạt động: : HS làm việc với SGK, HS đọc lời ca, nghe giai điệu, xem hình ảnh, trả lời câu hỏi, hoạt động nhóm.
Sản phẩm học tập: Nắm rõ về tác phẩm với cấu trúc đoạn, câu, giai điệu, lời ca.
Tổ chức thực hiện:GV hướng dẫn học sinh nghe giai điệu, làm việc theo cá nhân, cặp đôi và nhóm.
Phương pháp : thuyết trình, thực hành.
Kỹ thuật: Công não, khăn trãi bàn.
Nội dung
Hoạt động giáo viên – học sinh

Chuyển giao nhiệm vụ học tập
Treo bảng phụ đàn và hát mẫu bài hát.(Nghe hát mẫu theo băng đĩa nhạc). Em có nhận xét gì về giai điệu và lời ca của bài hát?
GV chia lớp làm 3 nhóm yêu cầu:
Nhóm 1: Nêu hiểu biết của em về nhạc sĩ.
Nhóm 2: Kể tên những sáng tác của nhạc sĩ mà em biết.
Nhóm 3:Bài hát được chia làm mấy đoạn?

Giới thiệu tác giả.
Tác phẩm.
Chia đoạn: 2 đoạn
+ Đoạn 1: Em đi trong ... nắng bình minh.
+ Đoạn 2: Em đi trong ...đẹp bóng cờ.

GV lần lượt dạy từng câu theo lối móc xích.
Thực hiện bài hát ở mức độ hoàn chỉnh.
Thực hiện nhiệm vụ học tập:
Tìm hiểu nội dung liên quan đến tác giả, tác phẩm.
Cảm nhận giai điệu và lời ca của bài hát
Báo cáo, thảo luận:
Học sinh nhận xét đánh giá phần trình bày của các nhóm và cá nhân.
Giáo viên nhận xét.
Kết quả, nhận định:
Qua câu trả lời của hs.
HS thực hiện
Theo dõi vận động theo tiến trình bài dạy.
Hoạt động3: luyện tập (5p )
Mục tiêu: Hát đúng giai điệu, lời ca và hát bè quãng 3.
Nội dung hoạt động: Giáo viên giao nhiệm vụ cụ thể, học sinh hoạt động nhóm, cá nhân.
Sản phẩm học tập: Hát đúng lời ca, giai điệu, hát bè và sáng tạo động tác phụ họa phù hợp với tính chất của bài hát.
Tổ chức thực hiện:GV hướng dẫn học sinh làm việc theo cá nhân, cặp đôi và nhóm. Trong quá trình làm việc HS có thể trao đổi với bạn hoặc GV
- Phương pháp: Thực hành luyện tập, Trình bày tác phẩm.
- Kĩ thuật: Giao nhiệm vụ. Hợp tác
Nội dung
Hoạt động giáo viên – học sinh
GV hướng dẫn học sinh hát bè quãng 3
Chuyển giao nhiệm vụ học tập:
- Yêu cầu và hướng dẫn HS khởi động giọng.

Khởi động giọng theo yêu cầu và hướng dẫn của GV
Tập từng câu theo lối móc xích.
	Nhóm 1: Bắt đầu thực hiện từ ô nhịp đầu tiên ( Em đi ...) cho đến hết đoạn 1.
*Hát bè: Nhóm 2 bắt đầu thực hiện hát bè câu cuối của đoạn 1 “Em đi trong tươi xanh bao la tình non nước”( hát bè quãng 3).

- Nhóm 3: Hát giai điệu bè chính “ Em đi trongquang vinh”.

- Nhóm 4: Hát giai điệu “Bầu trời xa... bóng cờ”.

- Nghe vận động cảm thụ theo lời ca, thực hiện động tác theo lời ca.

- GV ghép nhóm chọn 4 học sinh từ các


nhóm và ghép nhóm lại với nhau, cùng nhau thực hiện và biểu diễn bài hát theo bè quãng 3 ( bè hòa âm ) có vận động cơ thể.
Thực hiện nhiệm vụ học tập:
Làm theo yêu cầu và hướng dẫn của GV
Báo cáo, thảo luận:
Báo cáo nhóm thực hiện. Nêu cảm nhận khi thực hiện hòa âm
Kết quả, nhận định:
Các nhóm lên biểu diễn
Học sinh nhận xét, đánh giá đồng đẳng.
Hoạt động 4: Vận dụng(5p)
Mục tiêu: Hát kết hợp với vận động cơ thể.
Nội dung hoạt động: Hát toàn bộ tác phẩm, thể hiện đúng tính chất âm nhạc.
Sản phẩm học tập: Hát đúng lời ca, giai điệu, bè quãng 3, sáng tạo động tác phụ họa phù hợp với tính chất của bài hát.
Tổ chức thực hiện: GV hướng dẫn học sinh tự làm và giao nhiệm vụ ngoài giờ lên lớp.
Phương pháp: Thực hành luyện tập, Trình bày tác phẩm.
Kĩ thuật: Giao nhiệm vụ.
Nội dung
Hoạt động giáo viên – học sinh


Chuyển giao nhiệm vụ học tập
Giáo viên chọn một nhóm có phần trình bày tốt nhất lên bảng biểu diễn, vận động cơ thể theo nhạc kết hợp bè quãng 3.
Thực hiện nhiệm vụ học tập
Nhóm lên bảng thực hiện.
Báo cáo, thảo luận:
Học sinh nhận xét, đánh giá đồng đẳng.
Giáo viên nhận xét, đánh giá giao bài tập về nhà
Kết quả, nhận định:
Các nhóm lên biểu diễn
Nghe giáo viên

Duyệt của tổ Tổ trưởng
Võ Quốc Huy
Người viết
Hồ Châu Toàn
DUYỆT CỦA HIỆU TRƯỞNG KT.HIỆU TRƯỞNG
PHÓ HIỆU TRƯỞNG