Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng nhạc cụ tiết tấu kết hợp vận động cơ thể giúp học sinh nâng cao nhịp, phách, tạo hứng thú trong môn Âm nhạc

, thiếu mạnh dạn tự tin khi trình bày bài hát kết hợp vận động phụ họa, gõ đệm trước đám đông. Đa số các em thích vận động, gõ đệm nhưng chưa có cơ hội bộc lộ.
Lực học của học sinh trong mỗi lớp, mỗi nhóm là chưa đồng đều, một số học sinh chưa tự giác làm việc thường ngồi nói chuyện hoặc làm việc riêng.
GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:
Âm nhạc là món ăn tinh thần, hoạt động giáo dục âm nhạc nghệ thuật hết sức gần gũi với trẻ, là hoạt động được trẻ yêu thích, hứng thú mạnh mẽ để cảm thụ nghệ thuật, là phương tiện thiết thực cho các hoạt động giáo dục. Có thể coi âm nhạc là một bộ phận không thể tách rời với đổi mớ i công tác giáo dục. Mỗi giáo viên chúng ta cần trang bị cho mình một kiến thức về âm nhạc hoặc phương pháp giáo dục, đặc biệt là kĩ năng âm nhạc, sáng tạo trong công việc, tổ chức sao cho tiết
hoc hứng thú và muốn được hoạt động, GV cần tạo bầu không khí vui tươi.
Tạo môi trường cho hoc
sinh hứng thú tham gia hoạt động hoc
thông qua vận
động cơ thể kết hợp nhạc cụ tiết tấu. Học sinh có thể tiếp cận với âm nhạc một cách trực tiếp, đơn giản và tự nhiên. Các nhạc cụ tiết tấu kết hợp vận động cơ thể giúp học sinh trải nghiệm được các yếu tố lí tính khi tự chủ động chạm vào cơ thể của mình. Bên cạnh đó, phương thức âm nhạc này còn giúp học sinh phát triển trí não, hệ thần kinh và khả năng tư duy. Việc sử dụng nhạc cụ tiết tấu kết hợp vận động cơ thể trong giáo dục âm nhạc có thể phát triển năng lực cảm thụ và vận động âm nhạc cho học sinh, mang lại ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành những năng lực cần thiết để thể hiện âm nhạc, cảm thụ và hiểu biết âm nhạc, ứng dụng và sáng tạo âm nhạc. Qua đó, hình thành và phát triển các phẩm chất âm nhạc nổi bậc, nhằm định hướng phát triển rèn luyện bộ môn nghệ thuật này, đồng thời giáo dục và rèn luyện nhân cách cho học sinh. Khi các em đã làm quen với các nhạc cụ tiết tấu và động tác của vận động cơ thể thì các em sẽ có thể biến tấu các động tác vỗ tay, đùi, chân, ngực, búng tay vào bài hát một cách nhịp nhàng và sinh động hơn. Đặc biệt giúp học sinh kỹ năng hơn về nhịp, phách của bài hát cũng như bài đọc nhạc.
Vận động cơ thể thuần thục giúp các em tự tin, sáng tạo và từ đó các em có thể biến tấu thành mẫu tiết tấu mới và đưa vào các động tác vận động cơ thể mới.
Cách thức thực hiện giải pháp
Giải pháp 1: Ứ ng dung vận động cơ thể giáo viên hướng các động
tác cơ bản của vận động cơ thể.
Vận động cơ thể (Bộ gõ cơ thể) theo phương pháp Orff-Schulwerk là một nhạc cụ không định âm, dùng cơ thể tạo ra âm sắc thông qua các động tác vận động từ cơ bản đến phức tạp. Các âm thanh được thay đổi liên tục theo một nhóm âm hình tiết tấu nào đó, bằng sự kết hợp các động tác, tạo thành một tác phẩm âm nhạc đầy màu sắc. Tùy vào lứa tuổi, quá trình luyện tập bộ môn bộ gõ cơ thể sẽ có những cấp độ khác nhau được phân chia theo trình độ, khả năng và độ khó. Các động tác của bộ gõ cơ thể dựa trên âm thanh được tạo ra từ 5 động tác cơ bản trên cơ thể theo thứ tự sau:
Búng ngón tay (Snapping) (bao gồm tay trái, tay phải hoặc cả hai), âm thanh phát ra bởi tác động của các ngón tay khi chụm vào nhau, búng và tạo ra âm thanh.
Vỗ ngực (Slapping on the Chest), âm thanh phát ra bởi tác động của lòng bàn tđay vào vùng ngực trái và phải, tạo ra âm thanh.
Vỗ tay (Clapping), âm thanh phát ra bởi sự tác động của hai tay chạm vào lòng bàn tay để tạo ra âm thanh.
Vỗ đùi (Slapping on the Thigh) (bao gồm chân trái, chân phải hoặc cả hai), âm thanh phát ra bởi sự tác động một lực từ tay vào vùng đầu gối ở chân và tạo ra âm thanh.
Dậm chân (Stamping) (bao gồm chân trái, chân phải hoặc cả hai), âm thanh phát ra bởi sự tác động một lực từ chân vào nguồn phát ra âm thanh (mặt sàn gỗ, mặt sàn gạch), tạo ra những sự cộng hưởng âm thanh khác nhau.
Ngoài ra, còn có các động tác tạo ra âm thanh khác như: chà xát lòng bàn tay (horizontal hand rubbing), vỗ miệng (mouth clapping)
Đối với học sinh bắt đầu làm quen với âm nhạc, chưa nhận biết được nốt nhạc, chỉ có thể mô phỏng lại các động tác cơ bản sau khi giáo viên làm mẫu, tiếp đó sẽ nhìn hình ảnh minh họa để thực hiện và phát triển những nhóm tiết tấu đơn giản. Khi học sinh đã làm quen với việc mô phỏng các động tác, giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh về hệ thống kí hiệu các động tác được viết trên khuông nhạc (tương tự như kí hiệu của trống jazz và các loại nhạc cụ không định âm khác). Đồng thời hướng dẫn học sinh tập luyện tiết tấu với các bài tập đơn giản dựa trên những kí
hiệu đó.
Giáo viên hướng dẫn học sinh thực hành những mẫu luyện tập đơn giản, theo cá nhân riêng lẻ hoặc từng nhóm. Sau khi thành thạo, giáo viên hướng dẫn học sinh kết hợp hòa bè với nhau theo các mẫu luyện tập. Hòa bè theo dạng bè đuổi (canon), theo âm hình trì tục (ostinato), chơi độc lập hoặc đệm cho bài hát, hay kết hợp với các nhạc cụ khác như một bè đệm Gv cho HS xem hình ảnh mẫu động tác cơ bản
Gv thực hiện để HS nắm rõ các mẫu cơ bản như búng tay, dập chân, vỗ tay..
Đưa mẫu tiết tấu cụ thể để HS được luyện tập cá nhân, cặp đôi hay tổ nhóm.
Giải pháp 2: Rèn luyện tiết tấu, nhịp, phách, ở các mẫu cơ bản từ đó ứng dụng vận động cơ thể vào bài hát, bài đọc nhạc nhằm phát triển kỹ năng
vận động cho hoc sinh.
Ở nội dung học hát hay bài đọc nhạc để vận động cơ thể theo nhạc phải luyện tập nhiều lần các tiết tấu. Tôi sử dụng một số kỹ năng sau:
Gv gõ mẫu các tiết tấu có sự kết hợp thanh phách với mục đích giúp các em ghi nhớ tiết tấu đó. Khi luyện tập cô phải cùng làm với Hs nhiều lần. Những tiết tấu khó cô có thể cho Hs lập lại kết hợp đọc tên trường độ nhiều lần. Tách riêng từng phần gõ kết hợp đọc tiết tấu, gõ không đọc tiết tấu.
Sửa chữa dần những chi tiết không chính xác (Tách ra để tập riêng)
Giải pháp 3: Dựa vào tiết tấu của bài hát và bài đọc nhạc ứng dụng các động tác vận động cơ thể.
Đây là biện pháp quan trọng giúp hoc sinh nắm vững các kỹ năng vận động
cơ thể. Vận động cơ thể theo nhạc là hoạt động mang tính sáng tạo nên trước khi
định hướng các động tác vận động, tôi thường tạo cơ hội cho ngườ i hoc
được bộc
lộ khả năng sáng tạo của mình và cho hoc sinh thực hiện thử. Với những bài thực
hiện theo nhịp phách tiết tấu hoc
sinh đã biết, tôi cho hoc
sinh nhớ lại hình thức
vận động và thực hiện thử ghép vào lời bài hát. Sau đó tôi chính xác lại bằng cách
thực hiện động tác cho hoc sinh quan sát kết hợp với lời giải thích ngắn gọn giúp
trẻ nắm vững kỹ năng vận động.
Khi vận động cơ thể bài hát “Mùa khai trường” tôi cho HS suy nghĩ một số động tác vận động cơ thể theo ý mình và cho một hoặc hai em thực hiện thử. Sau đó sẽ cùng các em nhận xét, đánh giá xem vận động cơ thể đó có phù hợp với bài hát và tính chất nhạc không. Nếu phù hợp tôi sẽ lựa chọn mẫu vận động cơ thể đó của Hs cùng với những động tác tôi định hướng để tổng hợp thành một hệ thống các động tác liên hoàn cho bài hát.
Để Hs thực hiện đúng và chính xác thì cô cần thực hiện từng bước, đầu tiên cho Hs thực hiện lại tiết tấu đệm cho bài hát đó, tiếp theo cho Hs thực hiện vận động cơ thể cho mẫu tiết tấu, cuối cùng ghép mẫu vận động cơ thể cùng lời ca đầu tiên của bài hát và kết hợp giải thích ngắn ngọn. Với việc hướng dẫn chính xác của tôi nên tất cả Hs đều thực hiện đúng và rất hứng thú trong hoạt động.
Ví dụ: Em đi trong tươi xanh – Nhạc và lời Vũ Thanh – lớp 6.
Các em sẽ luyện tập từng tiết tấu a,b của bài sau đó đưa thêm các vận động cơ thể vào trong tiết tấu đó.
Việc chính xác hóa các động tác bằng cách phân tích và giải thích giúp Hs nắm vững các kỹ năng vận động cơ thể, góp phần nâng cao khả năng vận động cơ thể theo nhạc cho Hs.
Ví dụ: Bài đọc nhạc số 1, bài đọc nhạc số 2 lớp 6.
Giải pháp 4: Tạo nhiều sân chơi âm nhạc, kích thích hoc gia hoạt động.
sinh tham
Môi trường tổ chức hoạt động giàu tính nhạc là một trong những yếu tố góp phần quan trọng vào việc tạo không khí âm nhạc, từ đó khơi gợi xúc cảm, tình cảm thẩm mĩ, kích thích và duy trì hứng thú của Hs trong quá trình tham gia hoạt động. Môi trường tổ chức hoạt động vận động cơ thể theo nhạc bao gồm môi trường vật chất và môi trường tinh thần:
Giáo viên lập kế hoạch, chuẩn bị, sắp xếp và bố trí không gian hoạt động nghệ thuật, phù hợp, hấp dẫn và thu hút sự chú ý của Hs, thuận tiện cho việc triển khai các nội dung hoạt động vận động cơ thể theo nhạc.
Sắp xếp, bố trí khu vực tổ chức hoạt động như: Diện tích lớp học phù hợp với hoạt động vận động cơ thể theo nhạc, bố trí đồ dùng, dụng cụ âm nhạc: Đàn, tivi, tranh ảnh, mô hình, các loại nhạc cụ, đạo cụ, trang phụcở vị trí thuận tiện cho việc sử dụng. Tranh ảnh, mô hình, ti vi, máy chiếu (nếu có) đặt ở khoảng cách phù hợp, thuận tiện quan sát.
Giải pháp 5: Kết hợp các nhạc cụ tiết tấu và vận động cơ thể lồng ghép vào các hoạt động dạy học.
Lồng ghép vào các hoạt động khởi động tạo sự hứng khởi cho Hs trước khi
bước vào tiết học.
Lồng ghép vào các hoạt động có chủ đích: âm nhạc là món ăn tinh thần, thực tế trong chương trình giáo dục phổ thông bất kì hoạt động nào cũng cần có âm
nhạc đan xen, nếu không có nhạc lồng ghép như chúng ta đã biết, hoc sinh sẽ
không còn hứng thú để tham gia hoạt động. Vì thế nên tôi đã khai thác triệt để môn hoạt động âm nhạc vào tiết dạy hợp lí phù hợp với từng hoạt động và khai thác có hiệu quả.
Ví dụ: Ở bài hát Tiếng chuông và ngọn cờ của nhạc sĩ Phạm Tuyên tôi cho HS thực hiện thuần thục tiết tấu và các động tác vận động cơ thể, tiếp tục cho các em dựa vào tiết tấu đó tập với các nhạc cụ như trống, thanh phách, xong loan, tambourine, lục lạc Gv sử dụng phương pháp mảnh ghép để tạo thành nhóm mới có vận động cơ thể, hát, gõ phách, gõ trống, gõ tambourine
Tiết tấu a của bài hát Tiếng chuông và ngọn cờ
Luyện tập tiết tấu với vận động cơ thể và các nhạc cụ gõ.
Lồng ghép vào buổi sinh ngoại khóa dưới cờ của nhà trường: Vận động âm nhạc trong buổi sinh hoạt ngoại khóa là hoạt động chủ đạo, tôi đều xây dựng kế hoạch
cho hoc sinh tổ chức vui hội bằng nhiều hình thức và nhiều thể loại âm nhạc nhẹ
dân ca, dân gian, rock, hiphoptrong quá trình tập luyện kịch bản để biểu diễn tôi tạo sự cuốn hút tất cả các em vào tham gia hoạt động từ đó tất cả HS trong lớp đều
háo hức được tham gia từ đây hoc đông và trên sân khấu tại trường.
sinh sẽ mạnh dạn tự tin khi biểu diễn trước đám
KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:
Được sự giúp đỡ của Ban Giám hiệu nhà trường, chúng tôi đã tiến hành ứng dụng vận động cơ thể vào nội dung học hát và bài đọc nhạc cho các em học sinh lớp 6, 7, 8 của trường THCS Nguyễn Huệ.
Mỗi lần lên lớp tôi cảm thấy vững vàng và tự tin hơn, có nhiều sáng tạo và linh hoạt hơn trong cách tổ chức cho hoạt động âm nhạc. Khám phá được cái hay, cái mới tìm cho mình được một phương pháp dạy học tích cực. Thành công lớn
nhất đối với tôi là gieo vào lòng hoc sinh niềm say mê học tập, được củng cố tham
gia trải nghiệm HS thực sự thoải mái trong vui chơi, học tập. Kết quả này tôi đã được tập thể giáo viên và nhà trường ghi nhận qua các đợt dự giờ, chuyên đề, thao giảng, thi giáo viên giỏi trường và qua các ngày lễ hội, qua các cuộc thi...
Những biện pháp trên áp dụng tại nhà trường đã có sự chuyển biến rõ nét, chất lượng hoạt động âm nhạc của học sinh được nâng lên. Chất lượng đội ngũ đã có những thay đổi rõ rệt, 100% giáo viên tự tin trong việc tổ chức giờ hoạt động âm nhạc. Và một điều đặc biệt hơn là các cô giáo, học sinh đã nhận được sự ủng hộ rất nhiệt tình của phụ huynh trong việc dạy và học môn âm nhạc giúp cho công tác dạy chương trình 2018 đạt được kết quả cao.
Các em có sự tiến bộ rõ rệt trong cách thể hiện bài hát và bài đọc nhạc khi ứng dụng nhạc cụ tiết tấu kết hợp vận động cơ thể. Điều này cũng giúp các có kỹ năng về nhịp, tiết tấu đây cũng là nền tảng vững chắc để các em bước vào học môn Âm nhạc.
Khi các em thấy học bài hát và bài đọc nhạc dễ dàng, thoải mái hơn thì giờ học Âm nhạc đối với các em như một tiết học vừa chơi vừa học. Ngoài ra các em còn thấy tự tin hơn ở các hoạt động ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp giúp các em tự tin về bản thân mình hơn khi biểu diễn trước đám đông.
Qua quan sát, hoc sinh nhà trường thực sự mạnh dạn thích thú khi tham gia hoạt động âm nhạc, tích cực tham gia chơi, chơi thành thạo các các trò chơi âm nhạc ... tạo không khí vui tươi, hào hứng khi tham gia hoạt động âm nhạc tại nhà trường và mạnh dạn tự tin khi đứng trên sân khấu biểu diễn, đã có nhiều tiết mục
để lại ấn tượng tốt. Đặc biệt là không khí tiết học diễn ra sôi nổi, thoải mái, kich
thic
h đươc
sự sáng tạo, phát huy tính tic
h cưc
hoc
tâp
của hoc
sinh.
Hoc
sinh và giáo viên tham gia hoạt động ngoại khóa.
Bảng thống kê chất lượng và khảo sát sự hứng thú trong học tập.
Thời gian
Số học sinh
Đạt
Chưa đạt
Đầu năm học
2023-2024
Khối 6+7+8
80%
20%
Cuối năm học
2023-2024
Khối 6+7+8
97%
3%
Trong quá trình giảng dạy âm nhạc ở trường THCS Nguyễn Huệ tôi đã cố gắng tạo mọi điều kiện để HS phát huy được những khả năng của mình, những sáng tạo trong học tập, những suy nghĩ tư tưởng và hành động của mình nhằm nâng cao kết quả học tập và hình thành kĩ năng gõ đệm nhạc cụ tiết tấu và vận động cơ thể của các em.
Bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn như sau: Đối với giáo viên
+ Giáo viên cần đầu tư nghiên cứu kĩ bài dạy, có sự chuẩn bị chu đáo trong các tiết dạy; các mẫu tiết tấu, các mẫu vận động cơ thể cho từng loại nhịp cũng như các mẫu tiết tấu có ở sách giáo khoa phải nhuần nhuyễn.
+ Luôn lấy hoạt động của học sinh là hoạt động trung tâm trong suốt tiến
trình dạy học. Đảm bảo học sinh luôn hứng thú, say mê học tập, thân thiện với bạn bè, thầy cô
+ Chủ động trong các tình huống, tránh bị lúng túng, xử lí tình huống không khéo có tác dụng tiêu cực đến học sinh.
+ Chú ý công tác phân hóa học sinh trong giảng dạy, luôn chú ý khích lệ, động viên các em tham gia hoạt động.
+ Chú trọng công tác hướng dẫn học sinh tự học ở nhà, vận dụng kiến thức vào thực tế.
Đối với học sinh:
+ Chuẩn bị trước bài ở nhà, tìm hiểu những kiến thức chưa rõ để hỏi giáo
viên.

+ Tự giác, tích cực, chủ động tham gia vào các hoạt động học tập
+ Tích cực thực hiện các nhiệm vụ ở nhà theo hướng dẫn của giáo viên
KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT:
Về phía lãnh đạo Phòng giáo dục
Tổ chức nhiều chuyên đề liên quan đến đổi mới phương pháp giảng dạy,
nâng cao chất lượng bộ môn Âm nhạc.
Tổ chức cho GV được tập huấn về các nhạc cụ theo chương trình GDPT
mới.
Về phía nhà trường:
Thường xuyên tổ chức cho GV học tập, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy; nhất là đổi mới phương pháp giảng dạy trong bộ môn Âm nhạc.
Cần bổ sung phương tiện, đồ dùng dạy học, nhạc cụ tiết tấu, tranh ảnh... theo chương trình GDPT mới 2018.
Về phía Tổ bộ môn:
Thường xuyên trao đổi chuyên môn, dự giờ học hỏi kinh nghiệm để có thể ứng dụng vận động cơ thể vào các nội dung bài học.
Chú trọng nội dung nghiên cứu bài học, đổi mới phương pháp dạy học trong các buổi sinh hoạt chuyên môn.
Về phía giáo viên:
Tìm hiểu và nghiên cứu nội dung chương trình; trau dồi chuyên môn đổi phương pháp dạy học.
Tích cực tham gia thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm trên các nhóm, tổ chuyên môn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Cu Bi ngày 01 tháng 10 năm 2024
Người viết
Võ Thị Đoan Dung