Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học môn Âm nhạc nhằm nâng cao năng lực cho học sinh lớp 3

ú với âm nhạc:
Yêu thích và hứng thú với môn Âm nhạc.
Có ý thức học tập và rèn luyện kỹ năng âm nhạc.
Có ý thức giữ gìn và phát huy các giá trị âm nhạc truyền thống.
Tham gia các hoạt động âm nhạc một cách tích cực.
Xây dựng các phương pháp đánh giá môn Âm nhạc 3 theo mục tiêu phát triển năng lực cho học sinh.
Với bộ tiêu chí đánh giá đánh giá học tập môn Âm nhạc như trên tôi đã tiến hành đưa vào thực hiện đánh giá học sinh như sau:
Thứ nhất. Đánh giá định lượng:
Kiểm tra kiến thức: Đánh giá khả năng ghi nhớ, hiểu biết và vận dụng kiến thức âm nhạc của học sinh thông qua các bài kiểm tra hát, viết hoặc trắc nghiệm. Nội dung kiểm tra bao gồm kiến thức về câu chuyện âm nhạc, ký hiệu âm nhạc, các thể loại âm nhạc, nhạc cụ, v.v.
Kiểm tra kỹ năng: Đánh giá khả năng thực hành các kỹ năng âm nhạc của học sinh như hát, nghe, chơi nhạc cụ, sáng tạo âm nhạc:
+ Kĩ năng hát: Đánh giá khả năng hát đúng giai điệu, tiết tấu, nhịp điệu, ngữ điệu, thể hiện cảm xúc của bài hát.
+ Kĩ năng nghe: Đánh giá khả năng phân biệt cao độ, trường độ, tiết tấu, nhịp điệu, thể loại âm nhạc, cảm nhận và thể hiện cảm xúc khi nghe nhạc.
+ Kĩ năng chơi nhạc cụ: Đánh giá kỹ năng chơi nhạc cụ (đàn, trống con, kèn, v.v.) theo đúng kỹ thuật, thể hiện giai điệu, tiết tấu, nhịp điệu của bài nhạc.
+ Kĩ năng sáng tạo âm nhạc: Đánh giá khả năng sáng tạo lời, điệu bộ cơ thể đơn giản cho một bài hát.
Thứ hai. Đánh giá định tính:
Đánh giá thông qua quan sát: Giáo viên quan sát quá trình học tập và hoạt động âm nhạc của học sinh trong các tiết học, hoạt động ngoại khóa, v.v. để đánh giá mức độ tham gia, hứng thú, khả năng hợp tác và sáng tạo của học sinh.
Đánh giá thông qua Phỏng vấn: Giáo viên phỏng vấn học sinh về sở thích, năng khiếu, thái độ học tập môn Âm nhạc để hiểu rõ hơn về năng lực và nhu cầu của học sinh.
Đánh giá thông qua hoạt động tự đánh giá: Cho học sinh tự đánh giá năng lực và thái độ học tập của bản thân thông qua các bài tập, dự án, v.v. Việc tự đánh giá giúp học sinh nhận thức rõ hơn về năng lực của bản thân, từ đó có ý thức học tập và rèn luyện tốt hơn.
Kết hợp các phương pháp đánh giá định lượng và định tính giúp giáo viên đánh giá toàn diện năng lực âm nhạc của học sinh, từ đó có phương pháp giảng dạy phù hợp để phát triển năng khiếu và niềm yêu thích âm nhạc cho học sinh.
Xây dựng các hình thức đánh giá môn Âm nhạc 3 theo mục tiêu phát triển năng lực cho học sinh.
Đánh giá thường xuyên:
* Quan sát và đánh giá trong các tiết học: Giáo viên quan sát mức độ tham gia, sự tập trung, thái độ và khả năng tiếp thu bài học của học sinh. Việc đánh giá dựa trên các tiêu chí như:
hát.
Khả năng hát đúng giai điệu, nhịp điệu và tiết tấu.
Khả năng cảm thụ âm nhạc, thể hiện cảm xúc phù hợp với nội dung bài
Khả năng chơi nhạc cụ.
Khả năng sáng tạo và ứng biến trong các hoạt động âm nhạc.
Mức độ tích cực tham gia các hoạt động tập thể.
Giao bài tập về nhà: Giáo viên giao bài tập về nhà để củng cố kiến thức
và kỹ năng đã học, đồng thời kiểm tra mức độ hoàn thành và tiến bộ của học sinh. Các bài tập về nhà có thể bao gồm:
Luyện hát các bài hát đã học.
Tập chơi nhạc cụ.
Sáng tác lời ca.
Vẽ tranh minh họa cho bài hát.
Tổ chức các hoạt động âm nhạc như: biểu diễn văn nghệ, thi hát, thi sáng tác âm nhạc: Đây là cơ hội để học sinh thể hiện năng khiếu, rèn luyện kỹ năng biểu diễn và giao tiếp trước đám đông. Các hoạt động này cũng giúp học sinh phát triển khả năng sáng tạo và cảm thụ âm nhạc.
Đánh giá định kỳ:
* Kiểm tra kiến thức và kỹ năng âm nhạc: Giáo viên có thể tổ chức các bài kiểm tra viết hoặc thực hành để đánh giá kiến thức và kỹ năng âm nhạc của học sinh. Các bài kiểm tra có thể bao gồm các nội dung như:
Lý thuyết âm nhạc cơ bản.
Khả năng đọc nhạc.
Khả năng hát đúng giai điệu, nhịp điệu và tiết tấu.
Khả năng chơi nhạc cụ.
Khả năng cảm thụ âm nhạc.
Phỏng vấn học sinh: Giáo viên có thể phỏng vấn học sinh để đánh giá mức độ hiểu biết của học sinh về các kiến thức âm nhạc đã học, cũng như để động viên học sinh。
Việc kết hợp các hình thức đánh giá thường xuyên và định kỳ sẽ giúp giáo viên đánh giá toàn diện năng lực âm nhạc của học sinh, đồng thời giúp học sinh có hứng thú và học tập tốt hơn môn Âm nhạc.
Tôi nhận thấy thông qua đánh giá môn Âm nhạc các em học sinh đã nâng cao được nhận thức về vai trò của âm nhạc đồng thời phát triển các năng lực âm nhạc như hát, nghe, chơi nhạc cụ, sáng tạo âm nhạc, nâng cao hứng thú và động lực học tập môn Âm nhạc.
Cũng thông qua đánh giá môn Âm nhạc, tôi có cơ sở để đánh giá mức độ đạt được mục tiêu giáo dục của môn Âm nhạc, có thông tin để điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với năng lực của học sinh, phát hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu âm nhạc.
HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI
Hiệu quả kinh tế: Không
Hiệu quả về mặt xã hội:
Sau một năm nghiên cứu và thực hiện sáng kiến “Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học môn Âm nhạc nhằm nâng cao năng lực cho học sinh lớp 3” tôi tiến hành khảo sát đánh giá về năng lực đối với 2 lớp 3 (lớp 3A2 làm lớp thực nghiệm và lớp 3A3 làm lớp đối chứng) và thu được những kết quả định lượng như sau:
Bảng khảo sát chất lượng cuối năm môn Âm nhạc
Lớp
Sĩ số
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
SL
%
SL
%
SL
%
3A2
42
15
35,71
27
64,29
0
0
3A3
42
3
7,14
36
85,72
3
7,14

Qua Bảng thống kê khảo sát chất lượng cuối năm như ở trên tôi thấy ở lớp 3A2, lớp thực nghiệm đã có những chuyển biến rất tích cực so với lớp đối chứng và so với chính lớp này ở thời điểm đầu năm. Cụ thể: Mức độ Hoàn thành tốt của lớp 3A2 đã tăng gấp 5 lần so với lớp đối chứng và so với đầu năm. Số học
sinh chưa hoàn thành đã giảm từ 7, 14% xuống còn 0%. Số học sinh đạt mức độ Hoàn thành giảm xuống từ 85,72% còn 64,29%. Tuy nhiên, đây không phải là điều đáng lo vì 21, 43% giảm đi này đều chuyển sang mức Hoàn thành tốt. Khi so với lớp đối chứng thì đã hoàn toàn vượt trội. Qua bảng khảo sát lớp đối chứng 3A3 hoàn toàn không có gì biến chuyển so với đầu năm. Qua bảng khảo sát chất lượng cho thấy mức độ hiệu quả về mặt kiến thức, kĩ năng cảu học sinh đối với môn Âm nhạc của sáng kiến đã có những thu hoạch rất đáng mừng.
Bảng khảo sát năng lực cuối năm
Năng lực cốt lõi
Lớp 3A2
Lớp 3A3
Số lượng
%
Số lượng
%
Tự chủ tự học
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
40
95,24
14
33,33
Hoàn thành
2
4,76
25
59,53
Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Giao tiếp và hợp tác
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
42
100
27
64,29
Hoàn thành
0
0
15
35,71
Chưa hoàn thành
0
0
0
0
Giải quyết vấn đề và sáng tạo
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
36
85,71
11
26,19
Hoàn thành
6
14,29
28
66,67
Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Ngôn ngữ
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
42
100
30
71,43
Hoàn thành
0
0
12
28,57
Chưa hoàn thành
0
0
0
0
Tính toán
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
33
78,57
20
47,62
Hoàn thành
9
21,43
19
45,24

Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Khoa học
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
33
71,43
18
42,86
Hoàn thành
9
28,57
21
50,00
Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Công nghệ, tin học
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
36
85,71
18
42,86
Hoàn thành
6
14,29
21
50,00
Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Thẩm mỹ
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
42
100
21
50
Hoàn thành
0
0
21
50
Chưa hoàn thành
0
0
0
0
Thể chất
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
42
100
22
52,38
Hoàn thành
0
0
20
47,62
Chưa hoàn thành
0
0
0
0
Năng lực đặc thù
Thể hiện âm nhạc
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
42
100
9
21,43
Hoàn thành
0
0
30
71,43
Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Cảm thụ và hiểu biết âm nhạc
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
32
76,19
8
19,05
Hoàn thành
10
23,81
31
73,81
Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14
Ứng dụng và sáng tạo âm nhạc
42
100
42
100
Hoàn thành tốt
32
76,19
7
16,67
Hoàn thành
10
23,81
32
76,19

Chưa hoàn thành
0
0
3
7,14

Bảng khảo sát mức độ hứng thú môn Âm nhạc
Lớp
Sĩ số
Rất hứng thú
Hứng thú
Bình thường
Không hứng thú
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
3A2
42
42
100
0
0
0
0
0
0
3A3
42
10
23,81
9
21,43
20
47,62
3
7,14

Kết quả thể hiện trong bảng trên cho thấy, ở lớp thực nghiệm (3A2), sau khi áp dụng dạy học tích cực vào dạy học môn Âm nhạc đã có những thành quả vượt trội. Tất cả các chỉ số đánh giá năng lực của học sinh đã đạt 100% là hoàn thành và Hoàn thành tốt, triệt tiêu số năng lực ở mức Chưa hoàn thành ở cả năng lực cốt lõi và năng lực đặc thù. Có chỉ số năng lực đặc thù môn Âm nhạc mức Hoàn thành tốt tăng đến trên 76,19% so với đầu năm và hơn hẳn lớp đối chứng.
Ở lớp đối chứng, vẫn giữ nguyên các phổ điểm như đầu năm. Điều này cho thấy rằng phương pháp dạy học truyền thống chưa đáp ứng hết được các nhu cầu của dạy học hiện đại, còn mang tính thụ động đối với học sinh. Học sinh chưa thực sự làm chủ tri thức, phát triển năng lực của bản thân.
Còn dạy học theo phương pháp dạy học tích cực mang lại hiệu quả rõ rệt. Giúp học sinh học tập một cách tích cực, chủ động sáng tạo, phát triển toàn diện các năng lực cho học sinh.
Về mặt định tính, sáng kiến “Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học môn Âm nhạc nhằm nâng cao năng lực cho học sinh lớp 3” đã thu hoạch được những kết quả như sau:
Việc ứng dụng các giải pháp dạy học tích cực trong môn Âm nhạc là một bước tiến mới trong đổi mới phương pháp và hình thức dạy học của giáo viên tiểu học. Đây chính là một đề xuất về phương pháp dạy học hợp lý. Qua điều tra sau khi thực hiện các giải pháp thì tất cả học sinh lớp 3A2 đều khẳng định có thể vận dụng kiến thức vào thực tiễn để học tập và giải trí và đều có những sản
phẩm đạt yêu cầu theo các tiêu chí đánh giá của mỗi bài học. Đây chính là một minh chứng khẳng định tính hợp lý và đúng đắn của các giải pháp trong sáng kiến.
Dạy học tích cực trong môn Âm nhạc đã kích thích sự tò mò và ham học hỏi. Nó cho phép học sinh tự do khám phá và tìm hiểu kiến thức, kĩ năng âm nhạc, giúp khơi gợi sự tò mò và ham học hỏi của các em. Qua việc thực hiện các nhiệm vụ học tập âm nhạc, học sinh được tiếp cận với nhiều nguồn tài liệu, thông tin đa dạng, kích thích năng lực sáng tạo và năng lực giải quyết vấn đề.
Dạy học tích cực trong môn Âm nhạc còn làm tăng cường tính chủ động và tích cực của học sinh. Ở đây, học sinh đóng vai trò chủ đạo trong việc lên kế hoạch, thực hiện đánh giá bạn và tự đánh giá kết quả học tập của mình và của bạn. Việc học tập của các em trở nên chủ động, tích cực hơn khi học sinh được tự tay thực hiện các nhiệm vụ học tập âm nhạc theo sở thích và năng lực của bản thân.
Dạy học tích cực trong môn Âm nhạc giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác. Nó khuyến khích học sinh làm việc nhóm, chia sẻ ý tưởng, phối hợp thực hiện và tác phẩm mình làm ra. Qua đó, học sinh rèn luyện năng lực giao tiếp, hợp tác, thuyết trình và làm việc nhóm hiệu quả.
Cuối cùng, dạy học tích cực trong môn Âm nhạc đã nâng cao hứng thú học tập cho học sinh. Khi học sinh vận dụng được kiến thức vào thực tiễn hứng thú và niềm vui khi học tập sẽ xuất hiện. Khi học sinh hứng thú, kết quả học tập cũng sẽ được nâng lên.
Như vậy, sáng kiến “Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học môn Âm nhạc nhằm nâng cao năng lực cho học sinh lớp 3” đã đem lại hiệu quả cao trong việc dạy và học. Việc áp dụng sáng kiến này góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục cho học sinh ở bậc Tiểu học.
Bài học kinh nghiệm.
Qua quá trình thực hiện sáng kiến, tôi rút ra được một số kinh nghiệm sau:
Thứ nhất. Thường xuyên nghiên cứu, áp dụng và sáng tạo các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học môn Âm nhạc.
Để nâng cao hiệu quả và hứng thú cho học sinh trong môn Âm nhạc, giáo viên cần thường xuyên nghiên cứu, áp dụng và sáng tạo các phương pháp dạy học tích cực.
Đầu tiên giáo viên nghiên cứu cập nhật những phương pháp mới, phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại. Giáo viên có thể tham khảo tài liệu, sách báo, tham dự các hội thảo chuyên đề, hay học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp. Sau đó, giáo viên đưa các phương pháp đã nghiên cứu vào thực tiễn giảng dạy. Tuy nhiên, không phải phương pháp nào cũng phù hợp với tất cả học sinh hay điều kiện lớp học. Do đó, giáo viên cần linh hoạt điều chỉnh, lựa chọn phương pháp phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất.
Thứ hai. Tạo môi trường học tập tích cực:
Giáo viên thường xuyên khuyến khích học sinh chủ động khám phá, tìm tòi và giải quyết vấn đề.
Giáo viên tạo điều kiện cho học sinh làm việc nhóm, hợp tác và chia sẻ ý tưởng.
Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, hỗ trợ và thúc đẩy học sinh học tập.
Thứ ba. Đánh giá học tập hiệu quả:
Trong quá trình giáo dục giáo viên cần sử dụng đa dạng các phương pháp đánh giá, không chỉ tập trung vào kết quả học tập mà còn đánh giá năng lực tư duy, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh.
Cung cấp cho học sinh phản hồi tích cực, giúp các em nhận thức được điểm mạnh, điểm yếu và cải thiện hiệu quả học tập.
KHẢ NĂNG ÁP DỤNG VÀ NHÂN RỘNG:
Sáng kiến không chỉ áp dụng đối với môn Âm nhạc khối 3 trường Tiểu học Mỹ Thắng, huyện Mỹ Lộc mà còn có thể áp dụng rộng rãi cho tất cả các khối lớp khác từ khối 1 đến khối 5 tại các trường Tiểu học trong cả nước.
Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trên là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
Trần Thị Hồng CƠ QUAN ĐƠN VỊ
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
(Ký tên, đóng dấu)
XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GD&ĐT
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
(Ký tên, đóng dấu)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nguyễn Lăng Bình và cộng sự (2020), Dạy và học tích cực một số phương pháp và kĩ thuật dạy học. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
Nguyễn Hữu Hợp (2019), Thiết kế bài học phát triển năng lực học sinh Tiểu học. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
Lê Anh Tuấn và cộng sự (2022). Âm nhạc 3. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
Lê Anh Tuấn và cộng sự (2022). Âm nhạc 3 sách giáo viên. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
Lê Anh Tuấn và cộng sự (2022). Vở thực hành Âm nhạc 3. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
CÁC PHỤ LỤC