Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng linh hoạt các biện pháp trong dạy học Âm nhạc nhằm nâng cao chất lượng phân môn Tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4, 5

tốt tiết tấu của bài, giáo viên đàn để các em nghe và cảm nhận giai điệu theo tiết tấu. Luyện tập củng cố theo nhóm, tổ hoặc cá nhân. Khi các em đọc đúng cao độ, trường độ của bài, mới chuyển sang ghép lời ca. Để các em có cảm nhận tốt hơn trong việc ghép lời ca với nhạc, giáo viên nên cho các em tự ghép lời, (đối với những bài dễ) hay kích thích sự sáng tạo, tự tìm tòi; Hoặc giáo viên có thể chia câu nhạc cho từng nhóm tự ghép lời ca và thi đua nhóm ghép đúng, chuẩn (đối với những bài nhạc khó hơn) giáo viên đàn giai điệu và hát mẫu lời ca để các em nghe, so sánh. Giai đoạn này đòi hỏi sự kết hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm nhạc cụ. Cuối cùng là việc đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ các em học tập. Phải thường xuyên động viên học sinh, việc động viên giúp cho các em chưa thể hiện bài tập đọc nhạc tốt sẽ cố gắng học tập hơn.
Giải pháp 3: Tăng cường luyện đọc nhạc ở trên lớp
Ở những khâu lên lớp cơ bản, trong thời gian cho phép giáo viên có thể tăng cường kiểm tra, giúp học sinh rèn đọc nhạc . Ví dụ có thể tiến hành bài dạy theo các bước sau:
3.1 Kiểm tra bài cũ: 
Bên cạnh việc kiểm tra yêu cầu luyện tập giáo viên cần coi trọng việc đọc bài tập đọc nhạc đã học ở giờ trước. Những học sinh đọc chưa đúng với tốc độ, cường độ, cao độ của bài cần được sữa chữa để đọc cho đúng . GV không nên cho điểm cao những em đọc chưa đúng theo những yêu cầu trên.
3.2. Bài mới: Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 2:
Bước 1: Giáo viên chiếu hình ảnh bài TĐN cho học sinh quan sát 
Bước 2: Cho học sinh nói tên nốt theo thứ tự trong bài TĐN từ đầu đến hết bài và so sánh cao độ của 2câu nhạc (giống nhau chỉ khác ở ô nhịp cuối)
Bước 3: Tách tiết tấu cho học sinh nhận biết và tập gõ đệm,đọc tiết tấu theo âm hình tiết tấu
Bước 4: Giáo viên gợi ý để học sinh so sánh tiết tấu của 2 câu nhạc trong bài TĐN số 2 (giống nhau hoàn toàn)
Bước 5: Cho học sinh nêu các nốt trong bài TĐN từ thấp đến cao Đ-R-M-S-L. Giáo viên đánh đàn chuỗi âm trên cho học sinh luyện đọc từ thấp đến cao và ngược lại từ 3 - 4 lần, hướng dẫn thêm cho học sinh cách đọc TĐN.
Bước 6: Cho học sinh tự đọc bài TĐN trên theo sự hiểu biết của mình, tự thể hiện khả năng của mình trước lớp. 
Bước 7: Giáo viên bổ sung sửa chữa thêm cho học sinh đọc được đúng, chia tổ, nhóm luyện đọc kết hợp gõ đẹm theo nhịp phách. 
Với mục đích tiếp tục luyện đọc nhạc với yêu cầu cao hơn, hướng đến mục đích là đọc hay và đọc đúng bài tập đọc nhạc nên ở bước này giáo viên tổ chức cho học sinh tập luyện để thể hiện năng khiếu của mình. Bởi vì tập luyện là yếu tố quan trọng hàng đầu để đảm bảo cho học sinh thành công khi đọc trước người nghe. 
Bước 8: Chia nhóm đọc ghép lời ca phối hợp
Bước 9: Thực hiện trò chơi củng cố qua bài TĐN cho 5 em học sinh mỗi em mang tên một nốt nhạc. Trình bày bài tập đọc nhạc theo yêu cầu của giáo viên. Việc tổ chức trò chơi bắt buộc các em phải nhớ vị trí và cao độ của nốt mình mang tên để đọc nhạc và ghép lời bài TĐN.
Cuối cùng GV nhận xét chung về giờ học, lưu ý học sinh những chỗ cần luyện đọc thêm và trước khi kết thúc tiết học cho học sinh nghe một bạn đọc hay nhất lớp đọc lại bài tập đọc nhạc vừa học. Nếu có băng của nghệ sĩ ( hoặc giáo viên có năng khiếu) thì càng tốt. Như vậy cách đọc và nội dung của bài tập đọc nhạc một lần nữa được khắc sâu trong trí nhớ các em
Lưu ý: Cũng như phần dạy hát giáo viên không nên dừng lại quá lâu để sửa chữa cho các em đọc kém, đọc sai để tạo sự tập trung cho cả lớp. Trong bất kỳ tình huống “xấu” nào giáo viên không nên gây tâm lý tự ti vào khả năng ca hát và TĐN của học sinh. Phải luôn hình thành và củng cố lòng tự tin, động viên khuyến khích kịp thời. Giáo viên phải luôn quan tâm sát sao tới học sinh trong khi học bài cần thường xuyên nhắc nhở tư thế ngồi, khi đọc các âm cao thì lực đẩy hơi to và mạnh, còn khi âm vực thấp thì lực đẩy hơi nhỏ và khẽ
Giải pháp 4: Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc
	Ghi chép lại các bài nhạc đã học giúp các em nắm chắc vị trí các nốt trên khuông cũng như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Nếu như tập đọc nhạc mang nhiều tính chất trừu tượng vì nó còn phụ thuộc vào tai nghe của từng em thì ghi chép nhạc mang tính cụ thể hơn, hiện thực hơn. Do vậy, việc hướng dẫn các em ghi chép đơn giản và dễ thực hiện. Tuy nhiên, đơn giản không có nghĩa là không quan trọng, ngược lại tập ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn tập hát và tập đọc nhạc để khắc sâu kiến thức. Do đó đòi hỏi phải có sự chính xác tuyệt đối từng vị trí nốt trên khuông nhạc, quan trọng hơn nữa là qua chép nhạc các em phải nhớ được tên các nốt nhạc là gì, nằm ở vị trí nào, cách viết các hình nốt ra sao, các hình nốt đó có ý nghĩa gì và phải thể hiện thế nào. Việc ghi chép nhạc còn giúp các em ghi nhớ các ký hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức đó hổ trợ cho việc tập đọc nhạc hoặc thực hiện các bài hát theo yêu cầu của tác giả như: dấu luyến, dấu chấm dôi, dấu quay lại, dấu hồi đoạn, dấu lặng đen, lặng đơn, ngắt câu
Việc ghi chép nhạc là công việc đòi hỏi phải hướng dẫn các em thực hiện một cách thường xuyên. Tuy nhiên không nhất thiết lúc nào cũng phải thực hiện ngay tại lớp vì như thế sẽ mất rất nhiều thời gian..
Giải pháp 5: Xây dựng phong trào “tập xướng âm” ngoài giờ học
Phần này đòi hỏi giáo viên phải đầu tư nhiều công sức và có những biện pháp, hình thức tổ chức sinh động hấp dẫn. Giáo viên nên tổ chức những nhóm giúp đỡ nhau đọc nhạc ở nhà, ở lớp và thường xuyên tổ chức những đợt thi đọc trong lớp, trong khối thông qua các tiết ôn tập, qua các buổi sinh hoạt tập thể hoặc trong những ngày lễ... và có giải thưởng. Để làm được điều đó cần có sự phối hợp của tập thể giáo viên trong nhà trường, vì vậy tôi tham mưu đề xuất với các giáo viên trong tổ, khối và Ban giám hiệu để xây dựng phong trào này.
Giải pháp 6: Tổ chức các giờ đọc nhạc ngoại khóa
Ngoài những bài tập đọc đã được biên soạn trong chương trình Tiểu học, học sinh cần nắm được các thông tin cập nhật hàng ngày liên quan đến cuộc sống thường ngày của các em và cần được tiếp xúc với các tác phẩm âm nhạc khác. Trường tôi đã tổ chức các giờ đọc nhạc ngoại khóa, vì thông qua các giờ học này ngoài nhiệm vụ cung cấp vốn hiểu biết còn có tác dụng rèn đọc nhạc cho các em, rèn cho các em kỹ năng hát đúng và hay các bài hát mà mình yêu thích. GV cần tham mưu đề xuất với BGH và địa phương để xây dựng các phòng đọc, phòng thư viện và mua sắm thêm các tài liệu, sách báo, sắp xếp thời khóa biểu hợp lí.
7. Giải pháp 7: Tích cực Ứng dụng công nghệ thông tin và tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ
Sử dụng CNTT trình chiếu các bài tập đọc nhạc sử dụng các video có giọng đọc nhạc chuẩn .Thường xuyên sử dụng CNTT vào các tiết dạy gây hứng thú cho học sinh. Sử dụng các video biểu diễn các tiết mục văn nghệ để học sinh học tập phong cách biểu diễn. Sưu tầm các bài hát theo chủ đề, chủ điểm để học sinh mở rộng vốn bài hát, từ đó giúp các em lựa chọn bài cho mình cho phù hợp. Tìm các hình ảnh, phong cảnh đất nước - nơi xuất xứ của bài hát, bài Tập đọc nhạc để mở rộng hiểu biết cho học sinh. 
	Bên cạnh đó việc tự học, tự bồi dưỡng là một đòi hỏi, một yêu cầu khách quan bởi thực tiễn của giáo dục đào tạo là không ngừng phát triển. Bản thân tôi luôn tìm tòi tài liệu bồi dưỡng qua sách báo, các phương tiện thông tin đại chúng, qua mạng Internet. Đặc biệt chú trọng trong việc tham gia các lớp tập huấn do ngành, huyện hay trường tổ chức. Tham gia đầy đủ các đợt sinh hoạt chuyên môn của trường, của ngành; của các bạn đồng nghiệp trọng cụm, trong huyện. Trao đổi với đồng nghiệp có phương pháp tổ chức lớp học tốt, có phương pháp giảng dạy hay để vận dụng và thay đổi hình thức tổ chức lớp học nâng cao hiệu quả giảng dạy. 
III.2. Tính mới, tính sáng tạo:
	1. Tính mới:
Thông qua sự hướng dẫn của giáo viên trong quá trình học Âm nhạc và đặc biệt là giờ học Tập đọc nhac, cùng với các hoạt động bổ trợ cho tiết học, học sinh đã được tự mình tìm hiểu về bài học, chủ động tiếp cận với nội dung của bài Tập đọc nhạc một cách hào hứng và hiệu quả. Giáo viên chỉ đóng vai trò là người gợi ý, hướng dẫn còn học sinh đã chủ động tìm tòi và lĩnh hội kiến thức. Giáo viên truyền đạt kiến thức thông qua tranh ảnh, video  một cách có hiệu quả.
Giáo viên tự tin hơn khi đứng lớp. Học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo, tự tin, nhanh nhẹn và tháo vác hơn trong học tập cũng như trong cuộc sống.
 Phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc giúp người học từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng, các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt được để trên cơ sở đó có khả năng giải quyết được nhiệm vụ học tập.
Dạy tập đọc nhạc theo định hướng phát triển năng lực đặc thù cho học sinh đã giúp học sinh có khả năng kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, động cơ cá nhân, nhằm đáp ứng hiệu quả một số yêu cầu phức hợp của hoạt động trong một số hoàn cảnh nhất định. Các năng lực đặc thù của môn học gồm: năng lực giao tiếp và năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ. Ngoài ra, học sinh cũng cần được phát huy các năng lực khác như: năng lực giải quyết vấn đề, giao tiếp, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.
Bên cạnh đó, thông qua các hoạt động đa dạng, bổ ích, học sinh được tự do chia sẻ và bày tỏ ý kiến về bài nhạc, hợp tác với nhau trong việc đọc đúng cao độ và trường độ nốt nhạc, phân biệt được phách mạnh nhẹ để giúp cho việc đọc nhạc chính xác và có sắc thái. Từ đó tăng thêm hứng thú trong học tập và đặc biệt các em không “ngại” đọc bài Tập đọc nhạc và hiệu quả giờ học được nâng lên. 
Phụ huynh tham gia cùng giáo viên trong việc kèm học sinh dưới sự tư vấn của thầy cô, phụ huynh tham gia vào đánh giá nhận xét các em. 
2. Tính sáng tạo: 
Trong đề tài đã nêu 7 giải pháp nhằm giúp học sinh tập đọc nhạc một cách tốt nhất
Giáo viên đã biến giờ học Tập đọc nhạc thành một tiết học mà trong đó học sinh được khám phá, tìm tòi, giúp học sinh hiểu được mục tiêu bài học và rèn luyện kĩ năng nghe, xướng âm và đọc đúng. Giờ học Tập đọc nhạc được thiết kế như một tiết học vui hay một trò chơi ( Khuông nhạc bàn tay hay câu chuyện Bảy anh em), việc ghi nhớ vị trí các nốt như một bài hát có vần điệu dễ thuộc, dí dỏm giúp các em đi từ thú vị này đến thú vị khác. 
III.3. Phạm vi ảnh hưởng khả năng áp dụng của sáng kiến
Dễ áp dụng cho tất cả các khối lớp và các trường khi dạy tập đọc nhạc. Sau thời gian đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các giải pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê hứng thú học tập, do đó kết quả đã nâng lên rõ rệt. : Vào giờ học các em luôn hăng hái tham gia xây dựng bài một cách nhiệt tình, năng nổ với thái độ vui vẻ và tự tin. Các em học sinh yếu trước đây còn lo sợ khi biểu diễn hoặc đọc nhạc thì nay đã có hứng thú hơn đối với môn học, các em chủ động với môn học và hăng hái hơn trong giờ học. Các em cũng chủ động và rất có tinh thần hợp tác nhóm hoặc hợp tác với bạn của mình để hoàn thành các nhiệm vụ học tập do cô giáo yêu cầu. Bên cạnh đó, các em học sinh lớp 4 đã biết vận dụng Tập đọc nhạc không chỉ trong bài học mà còn vận dụng tập xướng âm các bài hát trong chương trình. Các em cũng luôn cố gắng hoàn tất các nhiệm vụ cô giáo giao, biết giúp đỡ bạn, biết chia sẻ kết quả học tập với bạn mình. Các em học sinh luôn thể hiện tính tự giác, tích cực, chủ động trong học tập. Nhờ đó mà kết quả và chất lượng học tập bộ môn có nhiều tiến bộ rõ rệt.
	Qua nghiên cứu, thực hiện các giải pháp đã đạt được hiệu quả cao tại trường, ta nhận thấy sau khi học Tập đọc nhạc theo phương pháp mới các em đã có sự tiến bộ rõ rệt, không còn chán nản khi học tập đọc nhạc nữa, chất lượng học tập được nâng cao đáng kể. Các em yêu thích các nốt nhạc, thích đọc bài tập đọc nhạc, các em đã xác định đúng vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc và yêu thích bộ môn âm nhạc hơn, do đó kỹ năng ca hát cảu các em cũng được nâng lên.
III.4. Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp
Khối
Sĩ số
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Khối 4
194
160
34
0
Khối 5
183
156
27
0
Từ kết quả trên tôi nhận thấy việc áp dụng giải pháp: Vận dụng linh hoạt các biện pháp trong dạy học Âm nhạc nhằm nâng cao chất lượng phân môn Tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4;5” với trường tôi thật sự là rất tối ưu và cũng mong muốn các trường áp dụng các giải pháp vào dạy học nhằm nâng cao chất lượng phân môn môn Tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4,5 và nhân rộng áp dụng vào các phân môn khác, các lớp khác trong trường. Ngoài ra có thể áp dụng vào các trường khác trong địa bàn huyện Vĩnh Bảo hoặc có thể áp dụng vào các bậc học khác.
	Giáo viên thường xuyên khai thác tài nguyên có sẵn trên mạng Internet vào các tiết dạy gây hứng thú cho học sinh như: Sử dụng các video biểu diễn các tiết mục văn nghệ để học sinh học tập phong cách biểu diễn; Sưu tầm các bài hát theo chủ đề, chủ điểm để học sinh mở rộng vốn bài hát, từ đó giúp các em lựa chọn bài cho mình cho phù hợp; Tìm các hình ảnh, phong cảnh đất nước - nơi xuất xứ của bài hát, bài Tập đọc nhạc để mở rộng hiểu biết cho học sinh. Dễ sử dụng, không tốn kém.
Có tính thực tế (tính khả thi cao), phù hợp với năng lực, thời gian và điều kiện cơ sở vật chất, các thiết bị dạy học hiện có của nhà trường. Giáo viên sử dụng những nhạc cụ, đạo cụ âm nhạc có sãn của nhà trường như: Đàn, thanh phách, song loan, trống, mõ... vào trong các tiết dạy âm nhạc nhằm mục đích tạo sự sinh động, giúp học sinh cảm nhận những âm sắc khác nhau. 
Phát huy được tính tích cực của học sinh, giúp học sinh yêu môn âm nhạc hơn, là động cơ thôi thúc các em yêu thích môn học.
Nhờ vào sự nỗ lực của cả cô và trò trong suốt một kì học mà kết quả học tập phân môn Tập đọc nhạc trong bộ môn Âm nhạc của các em học sinh lớp 4, 5 đã được nâng lên rất nhiều không chỉ về mặt kiến thức, kĩ năng mà còn cả về mặt năng lực và phẩm chất của các em đối với môn học.
 Từ đó, giúp học sinh nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ và tình yêu âm nhạc, có đời sống tinh thần phong phú, hình thành và phát triển những phẩm chất cao đẹp; Bước đầu trải nghiệm và khám phá nghệ thuật âm nhạc thông qua nhiều hình thức hoạt động, từ đó hình thành năng lực giao tiếp và hợp tác; hình thành năng lực âm nhạc dựa trên kiến thức và kỹ năng âm nhạc phổ thông, hình thành năng lực tự chủ và tự học; Bước đầu làm quen với sự đa dạng của thế giới âm nhạc, các giá trị âm nhạc truyền thống; phát huy tiềm năng hoạt động âm nhạc, hình thành năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
 Việc học tốt môn Âm nhạc nói chung và tập đọc nhạc nói riêng vào giờ học, giúp học sinh tự tin trong giao tiếp, không chỉ trong phạm vi trường lớp mà cả phạm vi xã hội. Đồng thời góp phần trong việc phát triển các kĩ năng sống cho học sinh.
Trên đây là một số biện pháp dạy tập đọc nhạc mà tôi đã áp dụng ở trường tôi. Tôi rất mong được sự tham gia góp ý của các cấp lãnh đạo, hội đồng thẩm định sáng kiến và tất cả các bạn đồng nghiệp để việc dạy học môn Âm nhạc đạt hiệu quả cao. 
Xin trân trọng cảm ơn !
CƠ QUAN, ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
..
..

TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
Phạm Thị Thu Hà
Đỗ Thị Tuyến